Albert Memmi di berhema xwe ya bi navê “Portrêya Mêtinger, Portreya Tên Mêtinî” de, li ser tiştên ku mêtinger dixwazin di civakên kolonyalîst de biafirînin de wiha destnîşan dike: “Heya ku kesê kolonîzer mêtingeriyê tehemûl bike, ji bo kolonyalîstan tekane alternatîf asîmîlasyon an jî wek kevirê hişk û bicemide ye.”
Kolonyalîzm ango mêtingerî li Kurdistanê ‘yekane’ ye û pêdivî bi lêkolîneke berfireh heye. Ev piranî karê civaknas, dîroknas û rewşenbîran e. Ger bi destgirtinek rast û durist li dîrok û zanistê were mêzekirin, karektera qirker û wêranker a kolonyalîzma Kurdistanê wê baştir were fêhmkirin.
Îsmaîl Beşîkçî rewşa kolonyalîzmê ya li Kurdistanê weke “koloniya navneteweyî” pênase dike û ev pênas hema bêje rast e. Welatê Kurdistanê ne tenê di navbera çar dewletên kolonyalîst de perçe bûye; her wiha welatekî ku ev rewşa parçebûnê ji aliyê hêzên herêmî û cîhanî ve hatiye garantîkirin. Rewşa îroyîn û dîrokî ya kurd û Kurdistanê tenê li ser vê bingehê tê famkirin.
Heyînên civakî bi tiştên ku hildiberînin xwe diafirînin; Afirandinên hilberînê yên herî şênber ziman û hebûnên çandî ne. Hebûna ziman bi mirov û erdnîgariya ku lê dijîn re di nasnameya xwe de pêş dikeve. Çand û serpêhatiyên civakî mohra xwe li erdnîgariyê dihêlin. Civak ne tenê li erdnîgariyekê dijîn, bi wê erdnîgariyê re yekitiya ruhî, bedenî û çandî jî diparêzin. Di vî warî de êrîşa li ser erdnîgariyê êrîşa li dijî tevahî hebûna civakî ye.
Ger paşxaneya îdeolojîk a kolonyalîzmê û çîroka desthilatdarî ya li Kurdistanê bihata nivîsandin, belkî di teoriya nûjen a rastiya civakî û dîrokî de em rastî çîrokên pir ecêb û hovane bihatana. Tehlîlkirina bîrdozî û aliyên hêzê yên asîmîlasyon û qirkirinê li Kurdistanê di warê zanista civakî de mijareke girîng e. Qirkirina fizîkî û îdeolojiya desthilatdariyê ji nêz ve girêdayî ne, bi hev re û hevdem in; Bi taybetî civakê bi serdestiyê dîzayn dike. Rola dewletan li vir ew e ku bi endezyariya civakî şîdetê di nava civakê de saz bikin û avakirina îdeolojîk temam bikin.
Bê şik xwesteka kolonyalîstan a ji bo guhertina navên erdnîgarî û demografiya Kurdistanê bi vî awayî tê ravekirin. Ez wisa difikirim ku bêyî fêhmkirina qirkirina kûr a ku di bingeha vê nêzîkatiyê de ye, pêkanînên kolonyal ên li Kurdistanê nayên fêhmkirin. Ev ne nêzîkatiyek hêsan e. Siyaseta dewletên kolonyalîst bi giştî ew e ku îmtiyazên xwe yên li Kurdistanê ji kesî re nehêlin, nehêlin ti kes li ser wan munaqeşe bike, rewşa heyî biparêze û siyaseta jenosîd û asîmîlasyonê bi dawî bike. Ji bo vê siyasetê ji hebûna “kurdan”, bi destxistina mafên xwe yên civakî û pêşketina wan bi tirs û xoftir tiştek tuneye.Ji bo vê jî kolonyalîzma tirk dixwaze her tişt bi navê kurdayetiyê were tunekirin. Siyaseta qirker û asîmîlasyonê û Helwesta ku li Bakurê Kurdistanê pêk tîne têrê nake, nikare parçeyê Rojava tehemûl bike û xwe ji qirkirin û asîmîlasyona li wir berpirsyar dibîne.
Dewleta tirk bi berdewamî derewan dike ku dibêje ew li dijî PKK’ê ye û kêşeya wê bi kurdan re nîne, lê ji ber hin sedeman rejîma tirk a qirker ji qirkirina li Bakurê Kurdistanê ne razî ye û bê ku xiza xwe kêm bike tehemûla navên kurdî û navên cihên erdnîgarî yên rojavayê Kurdistanê jî nake. Her çiqas hewl dide dijminatiya xwe ya li dijî kurdan bi PKK’ê bike hincet jî, makyaj bi ser nakeve û boyaxa balkêş a li ser rûyê maske yê derewan ji holê radike. Dixwazin li Rojava polîtîkaya asîmîlasyon û qirkirinê ya dewletê bixin meriyetê. Ji ber ku tehemûl nakin ku navê Kobanê weke Ayn-el Arap ku rejîma Baas a Sûriyeyê ji bo Kobanê weke nîşaneya polîtîkayên xwe yên asîmîlasyon û qirkirinê bi kar tîne û her wiha Dêrikê bi navê Malikiye û Girê Sipî jî bi navê Tîl Abyad ferz dike. Kesên ku navên rastî, dîrokî û erdnîgarî yên van deran rast bilêv dikin, tehemûl nake, êrîş dike û sûcdar dike. Dijminatiya li kurdan çavê wan kor kiriye û mejiyê wan şuştiye ku ger li fezayê tiştekî kurdî bibînin, weke gayekî ku sor dibîne, xwe ji êrîşan bernadin. Klîka faşîst a kesk û sor a dewleta tirk a ku bi hevkariya AKP û MHP’ê dest danî ser desthilatdariyê, li ser navê kurdayetiyê dixwaze her tiştî ji dîrokê derxîne.
Çavkanî : Harûn Şikakî – Navenda Lêkolînên Stratejîk a Kurdistanê
