Rejîmê BAASî yo ke serr a 1963î de bi derbe îqtîdar vist dest, sey Tirkîya Kurdî Sûrîye rê sey tehdîtî dîyî û bi serran înan rê zextê giranî kerdî. Kurdanê ke rixmê heme hêrişan nasnameyê xo pawit, bi paradigmaya Ocalanî şoriş kerd û bîyî xoser
Têgerayîşê şarî yê ke sey Wisarê Ereban yenê zanayene serr a 2011 de Sûrîye de xo ramot. Îqtîdarê Esadî bi sîlehan waşt ke vernîya çalakîyan bîgêro û şîdet vila bi. Tîrkîya zî mîyan de tayî dewletanê herême yê ke projeyê înan ê wardayîşê Esadî estbi înan zî projeyê xo vistî dewre. Nê zî kaos kerd xorî û bi sîlehdayîşê çeteyan şerê zereyî dest pêkerd.
Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan vano ke ‘Ça de îmkan esto, çew ûca xebityeno, çend îmkan esto çew hende xebityeno û netîce gêno.’ Rojawan de no vatiş ame bicaardene. Kurdê ke vera şerî vejîyayî, semedê çareserîya demokratîke israr kerd la naye ra çîyêk nêvejîya. Kurdan rayberîya PYDyî rayîrê 3. esas girewt. 2012 de Meslîsê Şarî awan kerdî. Gama ke meclîsî zêdîyayî rêjîmî hêrişê xo yê vera Kurdan zêdînayî la şarî vera nayî îdareyî meclîsan girewtî xoser û xoverdayîş gird kerd.
Şoriş dest pêkeno
Polîtîkyanê rêjîmî tewr zaf tesîrê xo Konbanîyijan ser o kerd bi. Meclîsê Şarî yê Kobanê no firsend nêremna û 19ê Temmuza 2012î de îdareyê Kobanê girewt xoser. Na game seba Şorişê Rojawanî gama tewr biheybet bî. Heman demî de Yewîya Pawitişê Şarî (YPG) ame ronayene. YPGyî Efrîn ra heta Dêrikî herêmê Rojawanî rejîmî ra xelisnayî. Teberê herêmanê qijkenan ê Qamişlo û Hesekê, herra Rojawanî de estbîyayîşê rejîmî nêmend. Kurdê ke wayîr perspektîvanê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî vejîyenê û dostane înan Kobanê xelisna û Rojawan de roşanê azadîye dest pêkerd. Dimayê Kobanê şar Efrîn, Serêkaniyê, Dirbesiyê, Amûdê, Dêrik, Girkê Legê, Tirbespiyê û Til Temir de îdare vist dest. Mehlayanê Kurdan ê bajaranê Haleb, Reqa û Hesekê de hêzê rejîmî mehleyan ra ameyî vetene.
Hêrişê dewleta tirkî û çeteyan
Çeteyanê dewleta Tirkî hêrişê şorişî kerdêne û netîce nêgirewtene. Hêrişê çeteyan de sivîlî ameyêne qetilkerdene la rixmê heme hêrişan şoriş ameyêne pawetenê. Bi Xoverdayîşê mîlîsan û YPGyî şoriş bîyêne xurt. 2013 de bi paştdayîşê dewleta tirkî DAIŞ dest bi hêrişan kerd. Serokkomarê tirkî Tayyîp Erdogano ke seba ke Kobanê keweno destê wayîranê xo yê raştîyan qesewet kerdêne bi vatişê ‘Kobanê kewt, do bikewo’ ramojna ke senî halo aciz de yo.
Îlankerdişê xoserîye
Temsîlkaranê şarê Kurd, Ereb, Suryanî, Asûrî, Keldanî, Ermenî, Çerkes û Turkmenî yê Rojawanî 21’ê Çele ya 2014’ê de Îdareyê Xoserîya Demokratîke îlan kerd. Kantonê Cizîrî yê Rojawan de menga verêna ya 2014 de Xoserîya Demokratîke ameye îlankerdene. Kantonê Kobanê zî hewteyêk dima ra Xoserîya Demokratîke îlan kerde. Bado zî Kantonê Efrînî peynîya menge de Xoserîya Demokratîke îlan kerde. Mintiqaya Şehba ya Vakûrê Sûrîye zî sey kantonê çarin ame îlankerdene.
Rêxistinbîyayîş bi xurt
Bi Şorişê Rojawanî yê 19ê Temmuze rêxistinbîyayîş û xoîdarekerdiş bîyî xurt. Rayberîya Têgêrayîşê Şarî yê Demokratîkî ( TEV-DEM) de her hetî ra rêxistinbîyayîşan dest pêkerd. Dimayê şorişî Meclîsê Şarî yê Rojawanê Kurdistanî (MGRK) ame ronayene. Bajarê Hewlêrî ya Başûrê Kurdistanî de MRGK û ENKSyî dimayê pêvînayîşanê xo Konseya Berze ya Kurdan (KYK) îlan kerde. YPG yo ke dimayê qirkerdişê Qamişlo ame ronayene serr a 2011î de ronayîşê xo yo fermî da eşnawitene. Bado zî YPJ ame ronayene û Dêrik ra heta Hesekê, Kobanê ra heta Efrîn û Şêx Meqsûd ra heta Şengalî serkewitşê ci heme dinya de ame eşnawetine. 2013 de Hêzê Asayîşî yê Kobanê ameyî ronayene.
Pêkerdişê Rojawanî
6ê Çele ya 2014î de Îdareyê Xoserîya Demokratîke ya Rojawanî bajarê Amûde ame pêser û Pêkerdişê Cimatkî yê Rojawanî qebul kerd.
Serkewtişê Kobanê
15ê Elul a 2014î de Kobanê de vera hêrişanê çetayanê DAIŞî yê ke dişmenê merdimîye yê, xoverdayîşo tewr biheybet ê seserra 21. ame pêramotene. Dimayê şerê 134 rojan Kobanê ame azadkerdene. 15ê Elule ra heta 24ê Çele tewr tay 600 şervanê YPG û YPJjî şehîd bîyî. 26ê Çele ya 2015î de Kobanê de vera çeteyanê îşxalkaran merdimîye ser kewt.
Ronayîşê HSDyî
8 tabûrê eskerî yê ke Sûrîya de faalîyet kenê semedê yewbîyayîşî 2015 de kombîyayîşêk viraşt û qerarê ronayîşê HSDyî girewt. 15ê Teşrîna Verêne de YPG û YPJ zî te bi tewrbîyayîşê Hêzanê El-Senadîd, Hêzê Yewîya Tûgayanê El Cezîra, Koalîsyonê Ereban ê Sûrîye, Meclîsê Eskerî yê Sûryanî, Ceyş El-Siwar û Odaya Çalakîye yê Volkanê Firatî Hêzê Sûrîyeya Demokratîke (HSD) ame ronayene. HSDyî Vakûr û Rojakewtena Sûrîye de Hol ra heta Şedadê, Minbic ra heta Tebqa û heta Reqa herêmê ke binê îşxalê DAIŞî de bî xelisnayî. 6ê Elula 2018î de Îdareyê Xoserî yê yê Vakur û Rojakewtena Sûrîye ame îlankerdene.
Rolê cinîyan
Şorişê Rojawanî heman wextî de sey ‘Şorişê azadîye yê cinîyan’ tarîx de cayê xo girewt. Şoriş hetê îdeollojîk û pratîkî ra rayberîya cinîyan de bi. No seba şiroşê cinîyan ê dinya bi çîqêk û rota.
Vera şoriş û Kurdistanî hêrişî dewam kenê
Kurdî bi serkewtişê vera çeteyanê DAIŞî dinya de ameyî teqdîrkerdene. Dewleta tirkî çar leteyanê Kurdistanî de hêrişanê xo domnena. Dewleta tirkî bi hemkarîya PDKyî vera Başûrê Kurdistanî hêrişê îşxalkarîye rê dewam kena. Hêrişan de sivîlî yenê hedef girewtene. Çime: ANF
