Navenda Nûçeyan |
Li herêmên nêzî Okyanosa Hîndê ya Kenyayê di kolanên arkeolojîk de ku li şikefta Panga ya Saîdî hate kirin, termekî zarokî hatibû dîtin ku demên pir berê û bi kefen hatiye veşartin.
Piştî lêkolînan hate fêhmkirin ku zarokê ku bi texmînî sê salî ye, beriya bi 78 hezar sal jiyaye. Hate testpîtkirin zarokê ku navê ‘Mtoto’ lê hatî kirin ku bi zimanê swahîlî tê maneya ‘zarok’, endamekî koma Homo Sapîens e ku wê demê bi nêçîrvaniyê re mijûl bûn.
Di kolanan de ku 2013’an hatibû destpêkirin, hatibû fêhmkirin hin hestî û haletên ku li şikefta Panga ya Saîdî hatine dîtin, ê komeke nêçîrvan e ku serdema beriya dîrokê niviskî û sazûmaniya dewletî hatiye dîtin. Lê hat tespîtkirin ku hestiyên mirovên pêşî yên li şikeftê hatine dîtin pir nazik in. Piştre dema ku bi berfirehî xebat kolandinê hatin kirin, 2017’an li kûrahiyê gelek hestiyên biçûk û ji hev belawela hatin dîtin.
Hestî pêşî weke ku yên meymûnan bin hatibû qebûlkirin ji ber ku hestî nazik bûn di nav blokê de hatibûn alçîkirin. Ji nav hesiyan direnk jê ji bo ku dişibiya yê mirovan lêkolîn hatin berfirekirin, ji bo ku bi hûrbînî li ser were sekinandin şandibûn Spanyayê. Li vir bi teknolojiya tomografiyê ew encam derket ku hestî yên mirovan e.
Hate tespîtkirin ku zarok 3 salî ye û ji rengê veşartina zarok ku tê texmînkirin ji bi kefenê ji nebatan an jî çerm çêkirî hatiye pêçan û veşartin.
Navenda Perasana Mirovî ya Neteweyî ya Spanyayê ku encama lêkolînê diyar kirî, gihaşte wê encamê ku veşartina zarok ji bo koma ku pê re dijî ‘pir girîng e’. Lêkolan bi bîr xist di gorên Homo Sapîens de bi giştî ‘veşartina tîkî’ heye lê zarokê ku navê ‘Mtoto’ lê hatî kirin, ‘weke ku razayî be’ hatiye veşartin û kabên wî bi rengekî ku ber bi zikê wî ve hatibin kişandin hatiye veşartin û ev balkêş hatiye dîtin. Tê gotin ku dibe ev ji bo ‘dilovaniyê’ be û ‘demên sar birêkirine wiha be ku germahiyê dide’.
Lêkolvan her wiha diyar dikin ev tevger îşareta wê ye ku li Afrîkayê ji berê ve ‘li cîhaneke sembolîk dijîn’. Ji ber ku heta niha li Afrîkayê pir kêm caran gorên beriya dîroka niviskî û dewletî hatine dîtin.
