Endamê Komîteya Rêveber a Navendî ya PKK’ê Dûran Kalkan têkildarî taybetmendiyên kesayeta sosyalîst a ku di kesayeta Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan de şênber bûye, pêşketina pratîkî ya di kesayeta teoriya Abdullah Ocalan û civakbûna wî de, ji ANF’ê re axivî.
Nirxandinên Dûran Kalkan bi vî rengî ne:
Mijara me, taybetmendiyên kesayeta sosyalîst e ku di Rêber Apo de şênber bûye. Yan jî wisa tê pirsîn: Girêdana di navbera sosyalîzm û Rêber Apo de çi ye?
Mirov dikare bersiveke teorîk a giştî bide vê pirsê; mirov dikare taybetmendiyên kesayeta sosyalîst, pey hev bi hejmêre. Demokrat e, ji parvekirinê hez dike, azadîxwaz e, wekhevîparêz e, girîngî dide têkîliyên hevrêtiyê, li ser soza xwe disekine, bi pratîk e, mîlîtan e, teorî û pratîkê dike yek… Em dikarin van ji bo Rêber Apo jî hesab bikin. Hemû jî bi aliyekî xwe ve bi rastiyê ve girêdayî ne. Lê Rêber Apo û ev sifat bi temamî ne li gorî hev in. Ji xwe yên ku van sifatan di hejmêrin, pir zêde pêdiviyên wê bi cih nayînin.
Lewaziyek bi vî rengî ya kesên sosyalîst heye. Şûna ku sosyalîzmê weke kesayetekê fêm bikin, weke tarzekî jiyanê û îdeolojiya jiyanekê bibînin, weke teorî dibînin. Hinek tenê li aliyê wê yê teorîk dinêrin. Gotinên cur be cur û nirxandin weke sosyalîzm tên pênasekirin. Hinek jî tenê li aliyê wê yê pratîkî dinêrin. Weke kesayeta mîlîtanî, pratîkî û sosyalîst dibînin. Li aliyê wê yên din temaşe nakin.
Di rastiyê de cewher û kesayeta sosyalîst a girîng çiye, çi nîn e? Taybetmendiyên wê çi ne, divê çawa bin? Kesayeteke sosyalîst û jiyana sosyalîst a hîn rasttir divê çawa be? Rêber Apo çawa bersiva van pirsan dide?
Meşa azadiyê ya 50 salan a Rêber Apo
Kesayeta Rêber Apo û meşa wî ya têkoşînê ya 50 salî çawa bersiva van pirsan dide, çawa bersiv da û ji ber vê yekê şênberkirineke çawa çêbû; Lêkolînkirina van pir girîng e. Ji ber ku cudahî hene. Tenê bi van sifatan wiha namîne. Rastiya Rêbertî girêdayî sifatên razber nîn e, bi jiyana zindî ve girêdayî ye. Dîsa, ne perçebûyî lê tevayî ye. Ew ne yek alî ye, hemûyan digire nava xwe. Hem teorî hem jî pratîk. Di Rêber Apo de yekitiya gotin, kirin, teorî û pratîkê tam e.
Yê tiştên dibêje pêk tîne û tiştên dike jî dibêje ye. Tiştên ku nekirine, ti carî nekiriye teorî ne jî kiriye gotin. Tiştên ku wî bi xwe nekiriye, ji kesek din re nabêje bike. Weke hêmana sosyalîzmê nadane holê. Tiştên ku wî kirine û kariye bike, dixwaze hinek kesên din jî wê tiştê bikin. Sozên xwe bi cih tîne. Yanî tiştekî cuda nabêje û cuda jiyan nake, tevger nake. Ev aliyekî bingehîn ê Rêber Apo ye. Esas divê li vir were dîtin. Yekbûnek wisa heye, zindîbûn heye.
Li aliyê din Rêber Apo dema gihişt kesayeteke sosyalîst ji sîstemê qut bû. Yanî teoriya qutbûnê girîng bû, esas bû. Her çendî ku ji paradîgmaya desthilatdar-dewletparêz heta salên 2003-2004’an bi temamî qut nebûbû jî, her çendî ku ne gihiştibe asteke ku vê yekê di her astê de fêm bike, pênase bike, bîne rewşa teorî, bername, stratejî, rêxistinê, ji destpêkê ve qutbûneke wî ji sîstema desthilatdar û dewletparêz, siyaset û zihniyeta desthilatdariya mêr heye. Ji jiyana sîstemê qut bû. Helbet qutbûna ji jiyana sîstemê ne li ser bingeheke ku ne xwedî sîstemeke jiyanê ya alternatîf be, ne diyarkirî, bi awayekî rasthatî û bê pîvan tevbigere. Mirov dikare ji jiyana bi rêkûpêk veqete; Dikarî dest ji dibistanê berdî, dest ji karê xwe berdî, dest ji hawîrdora malbata berdî. Gelek kes li derdor vala vala digerin. Lumpenîzm pênaseya îdeolojîk an jî teorîk a vê ye. Yên bi vî rengî gelek in. Ji wan re jî dibêjin kesên bêsîstem. Helbet li cem Rêber Apo qutbûn ne wisa ye. Veqetîna ji sîstemê teqez ne wisa ye. Çi tê de heye? Sîstemeke jiyanê ya alternatîf dihewîne. Dema ku ji zihniyet û pêkhateya siyasî ya ku gelê kurd tune dihesibîne û dixwaze tune bike qut dibe, xwe dispêre avakirina sîstemeke jiyana nû ya li ser esasê hebûn û azadiya kurdewarî û taybetmendiyên wê pêş dixe. Jiyaneke bi vî rengî di kesayeta xwe de weke fikir û tevger derdixe holê. Dema ku weke kes ji sîstemê qut bibe, dijî sîstemê sîstemeke alternatîf e, sîstema jiyanê ye. Li vir taybetmendiyeke wiha ya kesayetî heye.
Jiyana azad û demokratîk li ser bingeha azadiya jinê pêkan e
Eger em bibêjin ev yek li ser çi esasê pêş xistiye, divê mirov vê carek din bibêje. Rêber Apo her tim ev tişt digot; Eger min nekarîbûya kesayeta xwe bi hebûn û nirxên bingehîn ên civaka kurd re û taybetmendiyên xwe yên kesayetî bi taybetmendiyên civaka kurd re di asta herî jor de bikim yek, min nedikarî ev qas tiştan bifikirim, ewqas çalakiyan bikim, fikir û pratîkeke wiha pêş bixim. Min nekarî di vê astê de hêza pêşxistina raman û pratîkê nîşan bidim. Dema mirov ji sîstemê qut bibe, bûyîna sîstemeke alternatîf bi girêdana bi civakê re di vê astê de ye. Kesayetiyeke wisa ya civakî ye, lê bi vî rengî civaka nû, civaka azad, civaka demokratîk, jiyana azad, jiyana li ser bingeha azadiya jinê di yek kesayetiyê de şênber dibe û şikil digire. Di kesayatekê de civakek diaxive. Ji bo heval Egîd ev tişt anî ziman. Got, kesayetek e ku di dilê xwe de nûnertiya tevahî gel û civakê dike. Ev yek herî zêde û bi awayekî sîstematîk di rastiya Rêbertî de, di kesayeta Apoyî de, di kesayeta Rêber Apo de şênber bûye. Ev alî ji bo destpêkê girîng e. Yanî divê civakbûn, sosyalîzm û girêdana bi civakê re baş were dîtin. Dema ku ji sîstemê qut dibe, digihije civakê. Dema ku ji desthilatdarî û pergala dewletê qut bibe civakî dibe. Civakeke nû ya li ser bingeha jiyana azad û sîstema demokratîk pêşbînî dike. Civakeke wiha di kesayeta xwe de temsîl dike û taybetmendiyên wê diafirîne.
Çawa ev taybetmendî derbasî pratîkê kirin? Rêber Apo? Pêşketina pratîkê çawa pêk anî?
Destpêkê xwe li ser vî esasî perwerde kir. Ji sîstemê qut kir û kir civakî. Yanî anî rewşa sîstemeke alternatîf. Şoreşeke kesayetî ya bi vî rengî pêk anî.
PKK li ser bingeha qutbûna ji pergala pergalê ava bû
Piştî vê jî qasî pêk anî û fêm kirî, parve kir. Hingî ku ev yek di kesayeta xwe de pêş xist, esas girt ku belavî derdora xwe jî bike. Yanî negot, min pêk anî, bila bi min re sînordar bimîne, ez bibim hêzeke yek kesî. Ji ber ku taybetmendiyên civakê pê re hebûn, pêşbînî kir ku civaka nû û ya xwe biafirîne. Bi vî rengî pêşbînî kir ku taybetmendiyên xwe belav bike. Ev jî bi awayê perwerdekirina derdor, propaganda kirin, belavkirina fikrên xwe û gihandina heqîqetên xwe pêk hat. Ev jî bû sedem ku her kesê weke wî şoreşa qutbûna ji sîstemê, qutbûna ji desthilatdarî û pergala dewletparêziyê bike û bi vî rengî şoreşa kesayetiyê bide destpêkirin. Yanî Koma Apoyî, PKK bi qutbûneke bi vî rengî ava bû. Her çendî paradîgmaya wê hê jî desthilatdarî û dewletê xeyal dikir, lê qutbûna ji hêz û pergala dewletparêz a cîhanî ya ku guh neda û dixwest kurdên heyî tune bike, dianî. Nikarîbû bi Rêbertiya ku ji wir veneqetiya re bibe yek. Nikaribû bikeve pergala civakî, pergala jiyanê ku bi rêberiyeke wiha temsîl dikir. Di vê astê de nakokî çêbûn. Yan nakokiyên xwe çareser dikir, şoreşa xwe kir, bi Rêbertî re meşiya, yan jî dîsa vegeriya. Kesên bi vî rengî di nava duzenê de hebûn? Gelek hebûn. Ji sala 1975’an û vir ve, yên bi vî rengî derketin. Her tim jî hebûn. Lê gelo yên ku Rêbertî fêm kirin û pejirandin, bi Rêbertî re bûn yek û di asta herî jor de beşdarî civakîbûna Rêbertî bûn, hebûn? Erê. Qasî ku Rêbertî bibêje “ruhê min ê veşartî” hebûn. Hakî Kareran, Kemal Pîran, Mazlûm Doganan û Sarayan bi vî rengî derketin holê. Kemal Pîr got, ruhê Rêber Apo ruhê me hemûyan e. Bi vî awayî tedbîrên şoreşgerî girt. Rêber Apo derbarê Hakî Karer got, “Ew mîna ruhê min ê veşartî bû.” Gelek kesayetên ku kesayeta Rêbertî û kesayeta Apoyî fêm kirine û pê re bûne yek, derketine holê. Em dibêjin yekîtiya ruhî. Hilgirtina ruhekî hevpar. Ev gelekî girîng e. Ji ber vê yekê di wê astê de fêmkirin û beşdarbûna rastiya rêbertiyê hebû.
Îcar Rêber Apo çawa ev mirov anîn vê rewşê? Çawa fikrên xwe bi mirovan da qebûlkirin? Çawa karî evqas bandor bike? Pênc quruş pereyê wî tune bû. Bi alîkariya hin kesên din jiyan dikir. Ti çek û hêzeke wî tune bû. Yanî hêza wî ya madî, malî nebû. Ne hêza wî ya çek hebû û ne jî nav û deng bû. Tu kesê ew nas nedikir, nedizanî, lê kesên ku pê re têkilî danî, heta mirinê bi xwe ve da girêdan. Bi çi? Bi jiyîna bi hev re… Em dikarin bi peyvekê yan jî bi yek hevokekê wiha bersiv bidin. Di jiyanê de bûyîna yek… Yekbûna jiyanê di fikir û pratîkê de yekitiya xwe anî. Wî ev yek hîn wêdetir jî bir. Yekîtiya hest û ruhî derxist holê. Rêber Apo her tim yekitiyeke bi vî rengî esas girt.
Ev kom li ku hat damezrandin? Hakî û Kemal bi hevalan re. Di mala ku ew tê de dima. Bi hev re jiyan, bi hev re man, her tişt bi hev re parve kirin. Her kesî dît ku Rêber Apo çawa jiyan kir. Cihekî taybet ê ayîdê wî nebû. Jiyaneke wî ya taybet tunebû.
Heval Heqî li ku derê bûya tarzê jiyana xwe diyar dikir
Hevalê Hakî malek girt. Wî bi xwe malek girt. Kemal Pîr qet mal negirt. Mesele, wî di nava xebateke şoreşgerî ya hîn zêde gerok û çalaktir de cih girt. Malek bû du mal. Ew li malê dima û piştre diçû. Bi mirovan re jiya. Bi hev re xwarin û vexwarin. Li ku ba, tarzê jiyana xwe diyar dikir. Mirov çawa rûne, çawa rabe, çawa cil û berg li xwe bike? Çi rast e, çi tê pejirandin, çi tê red kirin? Çawa têkiliyan ava bikin, ji hev re rêzgirtin, hezkirin û dilsoziyê çawa çêbikin, çawa ji hev re xizmetê bikin; wî her tişt bi xwe nîşan da û diyar kir. Di jiyanê de, ne bi gotinê, lê bi jiyankirina rojane, kêliyê û bi hev re, ev yek nîşan da. Li kuderê kêmasî û xeletiyek didît digot, ev xelet e, ya rast ev e, divê rast were kirin. Her tim rexne dikir. Ev rexne ne bi tarzê ku kesê li hemberî xwe mehkûm bike bû, lê bi tarzê ku ew perwerde kir û ber bi rastiyê ve dikişand bû.
Rêber Apo hewl da çalakiya rêxistinî ya sosyalîst bi pêş bixe, di vê çalakiyê de sosyalîzm weke nêrîn, rewşek derûnî, felsefe, çarçoveyek teorîk girt, weke xeteke bîrdozî-polîtîk nirxand, lê di esasê xwe de hewl da ku sosyalîzmê wekî şêwazek jiyanê pêş bixe. Têkiliya nû ya civakî û mirovî derxist holê. Wî ev yek di kesayeta xwe de afirand. Li ser vê bingehê derdora xwe jî perwerde dikir. Li ser vê bingehê hevrêyên xwe perwerde kir. Li ser van pîvan û hêmanên civaka xwe ava kir. Her tim wiha bûye. Ji derveyî vê ti jiyana wî tune bû.
Gelek derdorên din sosyalîzmê dibêjin, lê pratîka wê ji hev cuda dikin. Rêbertî ne sosyalîstekî devkî ye. Sosyalîzm ne yê ku wekî fikir an gotinek hîs dike û tîne ziman û ti pratîkê de ji dervey wê dimîne ye. Berovajî vê; erê, yê ku gotinên xwe dipeyive ew e, lê yê sereke ew e ku bijî. Ya ku vê kêliyê hêjayî jiyanê dike ev e.
Gelek sosyalîst di navbera gotin-pratîkê de cudahiyê dikin. Qaşo gelek tiştan dibêje; prensîbên azadiyê, prensîbên parvekirinê, komunalîzma demokratîk û tiştên bi vî rengî… Lê dema ku dor tê pratîkê, hûn dibînin ku ew wek ezeziyên bûrjûwaziya biçûk dijîn. Jiyanên ji hev cuda, cîhanên cuda, milkên cuda, milkên taybet hene. Ew sosyalîzmê wek teorî pêş bînî dikin, wek gotinekê, wek axaftinekê pêşbînî dikin. Piştre dibêjin wê pêk were.
Qala Şoreşekê tê kirin; piştî şoreşê wê sosyalîzm çêbe. Tiştê ku jê re dibêjin şoreş, desthilatdarî ye. Dibêjin ger hûn desthilatdariyê bi dest bixin hûn dikarin weke sosyalîst bijîn, lê ger hûn nikaribin bibin desthilatdar hûn nikarin weke sosyalîst bijîn. Lê ji xwe desthilatdarî û sosyalîzm dijberî hev in. Desthilatdarî; sîstema berjewendî û mêtingeriyê ye. Sosyalîzm berovajî vê duzena parvekirin û piştevaniyê ye. Dema ku tu bûyî desthilatdar, ev tê wê wateyê ku hûn êdî ne sosyalîst in. Hûn ê bibin sosyalîstê çi? Desthilatdariya sosyalîst, dewlet nabe.
Hegemonya û dewlet derbasî cihê her tiştî bûn
Di têgihiştineke wisa sosyalîst de xeletî hene. Şaşîtiya herî mezin a tevgera sosyalîst ew bû ku paradîgmaya hêz û dewletê weke amûreke ku prensîbên sosyalîzmê yên azadî, wekhevî, parvekirin û komunalîzmê bi cih bîne, dît. Ev xeletiya herî mezin a hemû tevgerên azadiyê yên beriya sosyalîzmê bû. Bi rastî jî di desthilatdariya xwe ya 5 hezar salî de destkeftiya herî mezin a hikûmet û sîstema dewletê ew bû ku hemû dijberên xwe weke amûra sereke qebûl kirin. Em dikarin wiha pênase bikin. Serkeftina wî ya herî mezin ev e. Beriya her tiştî ew xwe ji aliyê kesên ku herî zêde li dijî wî derdikevin jî qebûl dike. Dibêje, tu bi min re yî, dihêle ku tu bibêjî. Gava ku hûn wê amûrê wekî bingeha xwe bikar bînin, hûn ji xwe têkiliya xwe bi armancê re winda dikin. Amûr li gorî berjewendiyên xwe, ber dide wer. Hûn armanc û prensîban ji bîr dikin. Sosyalîzma reel jî wisa bû. Rêgeza azadiyê, rêgeza wekheviyê, prensîba demokrasiyê li aliyekê ma. Dewletê derbasî cihê her tiştî bû. Hegemonya derbasî cihê her tiştî bû. Di bin navê parastin û parastina Yekîtiya Sovyetê de hemû prensîb li aliyekî hatin hiştin. Dest ji hemû prensîban hate berdan. Her tişt ji hêla parastina Yekîtiya Sovyetê ve hate destnîşankirin.
Dema ku tu vê yekê li ser rêxistin û kes pêk bînî, ew dibe berjewendî. Hebûna hêza maddî tê wateya hebûna ezezîtiyê. Rêber Apo ne wisa ye. Wî her tim di asta herî jor de yekbûna armanc û amûr, teorî û pratîkê misoger dikir. Gotin û pratîka wî ji hev dû cuda nebû. Nebû kesayetek dualî. Sosyalîzm weke ku piştî şoreşê pêk were, piştî desthilatdariyê pêk were, nedît.
Sosyalîzmê dewletê çênake, desthilatdariyê ava nake. Sosyalîzm di kesayet de, di civakê de şênber dibe. Di esasê xwe de bi qasî ku hêza ramanê ye, tarzekî jiyanê jî ye. Ew prensîb û pîvanên jiyanê ne. Ji ber vê çiqas sosyalîst e; yanî, eger hûn bi azadî, li ser kanalên cuda, bi awayekî wekhev, bi awayekî komînal bijîn, wê demê hûn sosyalîst in; tu çiqas ji vê jiyanê dûr bibî, ewqas ji sosyalîzmê qut dibî. Ev prensîb esas girt.
Wek her kesî zêde behsa sosyalîzmê nedikir. Mînak gotina sosyalîst zêde bi kar neanî. Her tim zêde pesnê sosyalîzmê nedida. Ew bi pesindana wê têgînê nebû sosyalîst. Bi ferqkirina vê yekê, bi jiyandina wê, bi pêkanîna prensîbên sosyalîzmê li ku derê ne, di kesayeta xwe de, di koma xwe de, di hevrêyên xwe de, di rêxistinbûna xwe de jiyankirin; bi kirina propagandayê, di xebatên propagandayê de rêxistinbûn û di xebatên rêxistinî de şerê gerîlatiyê; wî ev yek bi pêkanîna şerê gerîla pêk anî. Ji ber vê yekê ew da jiyandin û li vir pêk anî. Tevahiya jiyana xwe li gorî rêgez û pîvanên sosyalîzmê jiya. Nebû kesê ku behsa sosyalîzmê dike, bû yê ku rastiya wê dijî.
Kesayeta wî bi vî rengî ye û kesayetek wiha fêrî PKK’ê jî kir û perwerde kir. Negot hûn ê wisa wisa bin. Ne rûnişt û nivîsand û got bila her kes wisa be. Bi mehan, bi salan hev re jiyan kirin, û jiyaneke bi vî rengî ava kirin. PKK bi vî rengî ji rewşa xwe ya komeke biçûk derket, mezin bû û belavî her derê bû.
Hêza xwe ya herî zêde beşdarî xebata hevpar kir
PKK, mîna sîstemên perwerdehiyê yên ku di lojmanên demê kevin de hatine avakirin, nûnerek diçe cihekî û belav dike; komên weke kadroyên ku PKK’ê ava kirine, belavkirina koma îdeolojîk li qadên xebatê, vegera li Kurdistanê, belavkirina li bajarên Kurdistanê û li her bajarî avakirina kom û komên zindî yên sosyalîst û komên rêxistinî hatin pêşxistin. Rêxistina PKK’ê û sosyalîzma ku di nava PKK’ê de pêk hatî bi vî rengî ava bû. Divê bi vî rengî were dîtin. Rêber Apo bi tu awayî li Enqereyê, ji rêxistin û koma xwe veneqetiyabû. Tişta di destê xwe de parve kir. Hevrêyên wî jî her tişt li gorî sistema jiyana xwe ya nû ya sosyalîst parve kirin. Ji damezrandina koma yekemîn, koma yekemîn a îdeolojîk a li Enqereyê, heta bi pêşketina PKK’ê ya îro, prensîba bingehîn a jiyana komînal hate meşandin. Her kes li gorî derfetên xwe beşdar bû, karê xwe kir, bû pratîk. Wî hêza xwe ya herî zêde beşdarî xebata hevpar kir û bi qasî ku hewce bû bikar anî. Pêwîstî bi çi heba, wisa bi kar dianî. Rêber Apo jiyaneke wiha ya komînal, ji demê koma destpêkê ve li dora xwe afirand.
‘Tu carî min gazind nekir ku karê zehmet ji min re tê hiştin’
Mesele negot, ez ê evqas beşdar bibim, ev qas bixebitim. Hemû derfet û hemû hêza xwe beşdar kir. Karên ku hevrêyên wî têde zorî dikêşin hene? Wî bi xwe girt ser xwe û pêk anî. Karên herî zehmet wî bi xwe kir. Got ku karên ku ti kesê nekirî, min girt ser xwe û pêk anî. Karên herî xweş min ji hevrêyan re hişt. Got, karên ku herî hêsan were kirin, yên herî bi coş, kelecan; mînak li çiyê gerîlatî kirin, min ji hevrêyan re hişt. Got, lê karên herî zehmet jî min girt ser xwe. Tu carî min gazind nekir ku karê zehmet ji min re tê hiştin. Got, eger hevrê nekarin bikin, ez ê bikim. Mîna kadroyekî her tim xebitî, wezîfe û berpirsyarî girt ser xwe. Kadroyek çi bike, wî di asta herî serkeftî de kir. Piştî wê jî alîkarî dida xebatên kesên din. Tevlêkarî kir. Lîdertî, serokatî û rêbertiya Rêber Apo bi hilbijartin, rayedarî û rutbeyê pêk nehat. Got, di nava wekheviyê de ji bo xizmetê ez yekemîn im. Gelo di nava PKK’ê de wekhevî heye? Ji bo hemû kadroyn ti cudakarî tune ye. Got, dema were gotin kesê yekem, ev ji ber vê yekê ye ku ez ji her kesê zêdetir xizmet dikim. Yan ne ji ber taybetmendiyeke din, mîna her kesê ez jî weke kadroyekî dixebitim. Hêz didim xebata her kesê, piştgirî didim. Lewma her kes hewl dide piştgiriyê ji min bigire. Min yekemîn dibîne. Ji ber vê yekê hûn dibêjin min serok, rêber. Yan ne ji ber tiştekî cuda.
Yekemîntiya çi, rêbertiya çi, serokê çi? Yekemîntiya xizmetê. Herî zêde xizmet dike, herî zêde dihilberîne. Lê ti carî berhemê şexsî yê tişta hilberandî, nastîne. Negot, min ev xebitî, ev nivîsand, ev qas tişt hilberand; wê demê encamên ku ji vir derdikevin holê, qezenc wê nebe ya şexsiyeta min. Negot, wê bibe heyîna min. Ti milkiyeteke wî ya taybet nebû. Her tiştê ku di destê xwe de, ji destpêkê ve da rêxistinê. Piştî wê her tişt wê bi rêxistinê bibe. Di nava partiyê de komunalîzm, kolektîvîzm di asta pêş de pêş xist. Rêber Apo ev yek pêş xist. Her kes jî bi rengî beşdar kir. Ev yek di malên komun de, bi jiyana komun pêş xist. Gerîla bi perwerdeyên gerîlatiyê pêş xist. Pêşbînî kir ku di nava rêxistinbûna partiyê de, rêxistinên gel ên din bi komîteyan, piştre bi meclîs û komunan biafirîne. Hemû bi hev ve girêdayî pêş xist. Negot, yê herî zêde dixebite ez im, çima kesek din naxebite. Mesele negot ti kesê, min ev kir, tu jî vê bike. Yanî eger karên ji bo şoreşê heban, digirt ser xwe. Bang li her kesê kir ku ew jî karekî bike, beşdarî wî bibe û tevlêkariyê bike. Feraset û ruhekî bi wî rengî da qezenckirin.
Li Kurdistanê wisa çêbû. Çû Beyrûtê, çû Şamê; nebû kesekî ku tiştekî taybet ji bo xwe ava bike, jiyaneke taybet rêxistin bike. Partî rêxistin kir. Komunalîzm û kolektîvîzma partiyê rêxistin kir. Li her cihê ku çûyê partî afirand, kêşa partiyê û kolektîf jiyan kir. kamp hatin avakirin. Akademiya Mahsûm Korkmaz çêbû; li kampan bi gerîlayan re jiyan kir. Akademiya Mahsûm Korkmaz kir biyargeha jiyan û xebata xwe. Veguherand biryargeha xebata teorîk, biryargeha rêveberiya Partiyê, biryargeha perwerdeya gerîla, biryargeha meşandina têkoşînê. Veguherand hawîrdorek perwerdeyê, qadek a xebatê û cihekî ku ev xebat hemû lê werin kirin.
Cewhera sosyalîzmê ye ku di kesayeta Rêber Apo de şênber bûye
Dema ku mirovan ev rewş dît, bandor bûn. Ji her endamek PKK’ê pirs bikin; tu ji çi bandor bûyî, dibêje, ji tarzê jiyana PKK’ê, têkîliyên hevrêtiyê û tarzê xebitînê bandor bûm. Ev jî çi îfade dike? Ji jiyana komunal a hevpar û xebata kolektîf bandor bûye. Ev cewhera sosyalîzmê ye ku di kesayeta Rêber Apo de şênber bûye. Sosyalîzm, parvekirin, jiyana komunal, xebata kolektîf û îradeya hevpar li ser vê esasê ava dibe. Evane hemû bi şêwegirtina kesayeteke bi vî rengî derdikevin holê.
Piştî 12’ê Îlonê di qada Libnan-Filîstînê de perwerdeyên gerîla hebûn. Di wê demê de me çeperek bi navê Çeperê Yekgirtî yê li Dijî faşîzmê rêxistin kir. Dostên me li wir hebûn. Di nava wan rêxistinan de li hemberî berpirsyarên xwe gelek rexne hatin kirin; digotin, cuda dijîn, xweser dijîn, taybet dijîn, nayên gel me. Weke mînak Rêber Apo nîşa dikirin û digotin; Li Apo binêre, gelo qet ji kampê naçe? Gelo ma ji hevalên xwe cuda disekine? Gelo ma tiştekî cuda yê wî heye? Nîn e. Hemû bi hev re ne. Bi hev re dixebitin, bi hev re dijîn, bi hev re şer dikin. Her tiştê bi hev re dikin, bi hev re dihilberînin, bi hev re dimezêxin, bi hev re bi kar tînin. Derfet nadin ezezîtî û milkiyeta taybet.
Ji bo Rêber Apo hemû kamp cihê xebata kolektîf û jiyana komunal bûn. Ew bi xwe li her derê bû. 3 rojan li cihekî, 5 rojan li cihekî, li hemû kampan digeriya. Her kesê digot; Rêbertî hat ba min, Rêber Apo beşdarî koma me bûye. Piştre temaşe dikirin ku Rêbertî li her derê ye, ne li ciheî. Na sekine, na weste.
Her wiha her malên ku jê re digotin malên komunan kir cihê perwerdehiyê. Beriya salên 80’î malên me yên komîn cihê jiyana komî û cihên xebata kolektîf bûn. Cihê perwerdehiyê bû, cihê rêveberiyê bû, cihê ku lê xebat dihatin plankirin. Ji ber vê yekê wekî biryargeha partiyê bû. Di nava gerîla de xebatên komînal û kolektîf bi vî rengî ava bû. Tevahiya hawîrdora gerîla bi vî rengî hate afirandin. Tevî gerîla, li malan perwerdehiyên bi vî rengî pêş xistin. PKK’ê di eslê xwe de li gorî pergaleke bi vî rengî ya jiyana komî û xebata kolektîf hatiye avakirin. Ev taybetmendiyên wê yên bingehîn in.
Taybetmendiyên kesayeta sosyalîst a Rêber Apo û girêdana wî ya bi sosyalîzmê re ev in. Bi vî awayî hemû partî ava bû. Bi vî rengî tevahî gerîla ava bû. Jiyana komînal û xebata kolektîf a ku di gerîla û PKK’ê de tê îfadekirin bi vî rengî derket holê. Bêguman ev rê li ber xeta fedaîbûnê vekir. Di komunalîzm û kolektîvîzmê de xeta fedaiyane ya tam, bi xwe re kesayetek ji bo armanc her tişt fedakirin û hemû hêz û enerjiya xwe bikar anîn derxist holê. Exlaqa jiyan û xebatê jî li gorî wê ava bû. Pîvanên redkirin-qebûlkirinê li gorî wê hatin avakirin. Taybetmendiyên jiyanê û pîvanên kesayet li gorî wê ava bûn.
Rêber Apo paradîgmaya nû weke paradîgmaya sosyalîst a demokratîk li ser esasê ekolojî û azadiya jinê pênase kir. Her çendî di destêpê de li paytexta mêtingeran Enqere di nav ciwanên hîndekariya bilind de hejmara mêran di avakirina komê de zêde bû jî, xebat wiha hatibû destpêkirin jî, her ku partîbûn mezin bû, bi gelêrî bû û bi civakê re mezin bû, tevlîbûna jinan jî ku weke nîvê civakê ye destpêkirin. Di heman demê de, tevkariyên wan jî pêş ketin. Rêber Apo deriyên vê yekê vekirî hişt.
Civaka wî kolektîfîzmê esas girt
Taybetmendiyên kesayetiya sosyalîst, şêwaza jiyanê, jiyana komînal û prensîbên xebata kolektîf ên ku pêş xistibû, kir ku bi mêran re têkîliyên ku yekîtiya ruhî ya herî pêşketî pêk dianî pêk bîne û hişt ku bi jinan re di heman astê de têkiliyek pir xurttir û têkiliyek jiyana hevbeş û rêkûpêkiyê ava bike. Di vî warî de ti cudahî nekiriye. Bi taybetî jî civaka wî kolektîfîzmê esas girt. Yekîtiya civakê esas girt. Tevlîbûna jinê dît û pêşxist. Ji ber ku hêza tevlîbûna jinê û tevkariya wê ya di jiyana komînal û pergala xebata kolektîf de dît, zêdetir bi kelecanî bû û girîngî da tevlîbûna jinan. Bêhtir li ser koletiya jinê û şoreşa azadiya jinê lêhûrbû.
Di serî de lêhûrbûna wî li ser pirsgirêka kurd bû. Helbet li ser pirsa netewî, pirsgirêka çînî bû. Ew pîvanên sosyalîzma çep û reel bûn. Lê dema ku têkoşîna li Kurdistanê ber bi gerîla ve çû û zehmetiyên gerîla û êrîşên dijmin derketin holê, hêza ku wê van zehmetiyan bi ser bixîne û têkoşînê xurt bike; beşdariya tevahî gel bû. Zêdetir didît ku divê berxwedana gerîla û têkoşîna azadiyê tevî hemû gel bê meşandin. Û di vir de tevlîbûna jinê weke tevkariyeke pratîkî, hêza ku lê zêde dike dît û bi tevlîbûna li nava têkoşînê di asta milîtanî, fedayîtiyê û di asta milîtanî de bi guhertina ku bi pêşketina jinê re di nava civakê de dertê holê dît. Di civakê de derbaskirina her cure zîhniyet û polîtîkaya serdest a mêr, pêşxistina azadiya jinê, guhertina bîrdozî, veguhertin û pêşketina şoreşgerî ya ku bi pêşxistina azadiya jinê di civakê de afirand dît. Fêm kir ku ev hêzeke şoreşgerî ya bi qasî gerîla an jî ji wê zêdetir girîng e û lêhûrbûnên xwe kûr kir. Bi van parastinan azadiya jinê veguherand zanistekê û jineolojiyê pêş xist. Azadiya jinê kir bingeha hemû azadiyan. Şoreşa azadiya jinê weke bingeha tevahî şoreşa azadiyê dît.
Berê dihate gotin ku li gorî sosyalîzma reel wisa bû. Dihate gotin ku civaka ku civakek din biçewsîne nikare azad bibe, lê di pratîkê de berdêla wê tune. Dihate gotin ku civaka bê jinên azad, azad nabe û pîvana azadiya civakê bi azadiya jinê ve girêdayî ye. Ew pênaseyên teorîk ên giştî bûn û di pratîkê de hevwateya wan tune bû. Rêber Apo zêde bawerî neda van gotinan. Dikare bê gotin ku qet negotiye jî. Her çendî ewqasî axivî û nivîsandibe jî, belkî yê herî kêm van têgehan bikar aniye Rêber Apo be. Ne bi gotin bi pratîk pêk anî. Wî dît ku pêşketina azadîxwaz a jinê çawa bû sedema guhertineke şoreşgerî, guhertineke azadîxwaz di civakê de û bi rastî jî ev yek pêk anî. Di vê wateyê de xebatên jinan pêş xist. Li gorî vê nêzîkatiya xwe ya li hemberî jinê ji nû ve nirxand. Pirsgirêka jinê ji nû ve nirxand. Rêxistinbûna jinê li ser vê esasê pêş xist. Mîlîtanên jin, avabûna partiya jinan û avakirina gerîla pêş xist.
Dema ku van hemûyan dikir, aliyekî pir girîng ev bû: Ti carî mêr weke pîvan negirt dest. Nedixwest jin bişibihin mêran. Jin li gorî pîvanên mêran nenirxand, jin rexne nekir, jin perwerde nekir. Pêşî jin bi pîvanên wê weke zayendekê, bi hebûna wê re nirxand. Dema ku bandora ji siyaset û mejiyê serweriya mêr û neyîniyên wê rexne kir, rastiya cewherî ya jinê weke zayendekê, taybetmendiyên rastiya xwe weke jinê nirxand. Zêdetir dît ku asta azadiya jinê azadiya civakê diyar dike. Wê demê azadiya jinê, pêşketina azadiya jinê, têkoşîna azadiya jinê jî dihate wateya ku bingeha şoreşa azadiyê ava dike û dibe pêşenga wê jî. Vê yekê bi xwe re pêk tanî. Ji ber vê yekê ne tenê perwerdehiya jinê, di heman demê de azadiya jinê jî weke bingehê perwerdehiya civakê û perwerdehiya azadiya zilam hate girtin. Bi vî rengî xeta azadiya jinê kir xeta bingehîn a şoreşa azadiyê.
Mînak paradîgmaya me ya nû civakeke demokratîk pêşbîn dike. Tê xwestin ku xwe ji pergala kapîtalîzm, îndustriyalîzm û dewleta netewe ya modernîteya kapîtalîst rizgar bike. Pîvana wê ya bingehîn azadiya jinê ye. Ger xeta bingehîn civakek demokratîk be, wê li ser esasê azadiya jinê be, lê azadiya jinê wê ne bi rengê wekhevbûna jin û mêran be. Wê li ser esasê ku jin bi awayekî azad xwe weke jin perwerde bikin û bi rêxistin bikin û bi awayekî azad beşdarî yekitiya jiyanê bibin. Cûdahiya jinê weke zayend wê li ber çavan bê girtin. Ji ber vê yekê Rêbertî têgeha wekheviyê jî seranser negirt dest. Li ser bingeha cudahiyan wekhevî heye. Rêbertî jin bi taybetmendî û xweseriyên xwe ve weke zayendeke cuda ji mêran dihesiband û nirxand. Wî pêşbîniya pêşketina pîvanên xwe kir. Wekheviya zilam wekheviya jin û mêr li ser esasê cudahiyek wisa û li ser esasê cudahiyan pêşdixistin. Xebatên xwe yên afirîner li ser vê bingehê ji xwe re esas didît ku weke diyarkirina asta azadiyê ya jinê didît.
Di têkiliyên xwe yên bi xwezayê re jî hesas e
Lingê din ekolojî ye; em dizanin. Rêber Apo her tim ev yek digot, ‘Kesek mîna min nikare mûriyek bikuje û bipelçiqîne.’ Dema got ekolojî, weke têgîneke giştî negotiye. Tê wateya hesasiyeta di jiyanê de, hesasiyeta di têkiliyan de… Bi rastî ger ekolojî têkiliya bi xwezayê re be, têkiliya bi xwezayê re jî têkiliya hundirîn a civakê îfade dike. Têkiliya bi civakê re û têkiliya bi xwezayê re di nava hev de ne. Ji ber vê yekê di navbera gelan de jiyaneke bi vî rengî ya komîn û xebata kolektîf têkiliyeke wisa ye ku jin bi îradeya xwe ya azad bi perwerdekirin û birêxistinkirina xwe bi awayekî azad beşdarî jiyanê dibe. Pêşbîniya xwe derbarê têkiliya li ser bingeha yekitiya tam a bi xwezayê re, lihevhatina tam a bi xwezayê re anî ziman. Ev tê wateya hesasiyeta di jiyanê de. Tişta di têkiliyên mirovan de jî hesasiyetê îfade dike. Di têkiliyên xwe yên bi xwezayê re jî hesas e. Hesasiyet bingeha ekolojiyê ye. Ev hesasiyet her tim di asta herî jor de di Rêber Apo de hebûye.
Ji ber vê yekê, şoreşa ekolojîk ne axaftineke teorîk a ji rêzêye û di asta bilind de ye. Qirêjkirina atmosferê ne ku zirarê nade gerdûnê; Bingeha vana berî her tiştî têkiliyên ferd bi hawîrdora ku tê de dijî, çiqas zirarê dide hawîrdora ku lê dijî, çiqasî bi hawîrdorê re lihevhatî ye, çiqas dost e, çiqas hestiyar e, çiqasî hişmend e, rêxistinbûyî ye, bi dîsîplîn e di têkiliyên xwe yên bi hawîrdorê re? Vê rastiyê îfade dike. Rêber Apo bi rastî jî hêzeke bi vî rengî ya dîsîplînê bû. Ew pir bi keskahiyê ve girêdayî bû, pir bi diyardeyên xwezayî ve girêdayî bû. Ew nirxandin dikir. Her tim li ser bûyerên xwezayî û jiyanê lêkolîn dikir. Ji ber vê yekê gotina ‘ew nikare mûriyek bipelçiqîne’ rast e. Ew hima yek ser gavê xwe nediavêt cihekî keskahî lê heba û nediperçiqand. Ew zirar nedida nebatek an jî kulîlkan. Bi qasî ku qîmet dida mirovan, bi heman awayî qîmet dida hemû zindiyên jî. Ew bi xwezayê re ewqas girêdayî bû. Ji ber vê girîngî da hawîrodara xwezayî, xwe bi xwezayê re kir yek, paqij girt, qirêj nekir û zirar neda. Ji xwezayê sûd girtin esas girt û pêşbîn kir. Her tim bi qasî ku sûdê ji xwezayê girtiye, sûdê daye xwezayê jî. Nêzîkatiya wî ya li hember heywanan ev bû, nêzîkatiya wî ya li hember nebatan jî ev bû.
Şêwaza jiyana wî wisa bû. Pir bi rêkûpêk bû, pir bi disîplîn bû, girîngî dida paqijî û pergalê, tiştek tevlihev nedikir û pêşbîn dikir ku her tişt di nav sîstemekê de bi rêkûpêk bixebite û jiyan pir xweş, lihevhatî, birêkûpêk û bi coş be. Ew li hember vê yekê baldar bû. Mînak xeletiyan efû nedikir, bêwate nedidît, mudaxele dikir. Wî dixwest ku rastî pêş bikeve. Xwe perwerde dikir û li gorî wê jî hawîrdora xwe û mirovan diguhert. Wî teqez pêşbînî kir ku divê her kes bala xwe bide vê yekê.
Şoreşa ekolojîk di eslê xwe de nîzama jiyana mirovan e. Têkiliya wan bi hawîrdora ku lê dijîn re ye. Bi gotineke din nêzîkatiya li hember xwezayê ye. Ew nirxa ku dide xwezayê ye. Nêzîkatî û nirxa wî ya ji civak û mirovên li dora xwe re, weke nêzîkatiya wî ya li xweza û bûyerên xwezayî ye. Ji ber vê yekê ew ji hev nayên cuda kirin. Di Rêber Apo de qutbûneke bi vî rengî nîne. Yekitiya tam heye. Têkiliyên wî ya bi jinê re, têkiliyên wî ya bi mirovan giştî re, têkiliyên wî ên bi xweza û hawîrdorê re jî yekbûnekê pêk tîne. Her tim wiha jiya û PKK’ê jî bi vî rengî ava kir.
Jiyana komînal di kesayeta Rêeber Apo de cih digire
Hin kes rexne li PKK’ê dikin ku pir girîngiyê dide sosyalîzmê. Ji ber vê yekê dibêjin sosyalîstbûn pêşiya çareseriya pirsgirêka kurd digire. Em çawa bibêjin; Kesên ku ne ji Kurdistanê, ne ji pirsgirêka kurd û ne jî ji jiyanê fêm dikin, mirov dikare weke ferdperestî, mehkûmê pergala desthilatdarî û dewletê, xwedî helwesteke madî, zîhniyet û kesayetiyê bi nav bikin. Ti têkiliya wan bi rastiyê re nîne. Hêza sereke ya ku PKK’ê dike PKK’ê ku hiştiye ku ew qas pêşkeftinê biafirîne, li gel ewqas êrîşan jî zindî hiştiye û têk neçûye, karakterê wê yê sosyalîst e. Pergala jiyana komînal û xebata kolektîf e ku di kesayeta Rêber Apo de cih digire û bi rêya PKK’ê belav dibe. Ne yê ku sosyalîzmê bi paş dixe, berovajiya wê di kesayet, milîtanên şoreşger û welatparêzan de şênber dike û dihêle ku di partiyê de, di prensîbên partiyê de, di gerîlatiyê de, di xebatên jin û ciwanan de pêş bikeve. Ne tişteke ku piştre pêk were. Weke bûyereke ku ji destpêkê ve gav bi gav tê pêşxistin, jiyîn û ragihandin tê dîtin. Li ser vê bingehê PKK’ê hatiye avakirin. Çavkaniya sereke ya hêzê ji vê jiyana komînal û xebata kolektîf tê. Fedaîbûn ji vir tê. Li vir ewqas bawerî, dilsozî, cesaret û fedakarî derdikeve holê. Ev jî çavkaniya vê asta dilsoziya bi Rêber Apo ye.
25 sal in li Îmraliyê tê ragirtin, ji bo bidin ji bîrkirin nîşanî ti kesî nadin. Kesî ji bîr nekir. Ji ber ku kesên ku ew dîtin hebûn. Milîtanên partiyê hene, çi dîtine vegotin. Têkiliyên wî bi civakê re hebûn û bi ramanên xwe re ev têgihiştin pêşxist. Yên ku difikirîn ku wê bi ser bikevin, berovajî vê neçar man bi hilbijartina gelek sosyalîstan re rû bi rû bimînin. Bi heman taybetmendiyên ku li ser vê pergalê ava kiriye jiyana xwe li Îmraliyê dimeşîne.
Bandorê li hemû civakê, hemû partî, gerîla dike. Şoreş li ser vê bingehê pêş dikeve. Guhertin di warê îdeolojîk de, di şêwazê jiyanê de pêk tê. Ji ber vê yekê diguherîne. Jinan diguherîne, ciwanan diguherîne, karkeran diguherîne, çar parçeyên Kurdistanê diguherîne, li derve diguhere, dostan diguherîne. Hêza bingehîn a guherînê ye. Ji xwe ji vê re jî tê gotin şoreş.
Şoreş di rastiyê de guhertin û veguhertina şêwazê jiyanê ye
Dîtina şoreşê weke hêzeke siyasî berovajîkirina herî mezin e. Şaşiya herî mezin e. Tiştekî wiha tune. Ti têkiliya şoreşê bi desthilatdarî û dewletê re nîne. Berovajîkirin û xeletiya herî mezin jixwe li vir pêk hat. Divê em wê sererast bikin. Şoreş di rastiyê de guhertin û veguhertina şêwazê jiyanê, taybetmendiyên kesayetî û zîhniyetê ye. Di warê pîvanên redkirin û qebûlkirinê de, guherîna têkiliyên mirovan, guherîna têkiliyên civakî ye. PKK’ê herî zêde vê tecrûbe dike. Asta ku PKK’ê xwe gihandiyê, asoya jiyana azadîparêz, wekhevîparêz a xwe dispêre cihêrengiyê ye.
Taybetmendiya bingehîn a ku PKK’ê dike fedayiyan e, xurt dike, tevî ewqas êrîşan jî xurt dike û nahêle ku têk biçe ev e. Ev mirov wiha bi hev ve tên girêdan. Civak bi vî awayî bi pêşengan ve tê girêdan. Di partiyê de her cure edalet, heqîqet û mafan dibîne. Ew zirarê dide û xeletiyan dike, lê partî nake. Partî neheqiyê nake, xerabiyê nake. Ew vê baweriyê dibîne. Vê jîyana komînal û xebata kolektîf ava kir. Sosyalîzm ev e, sosyalîzma Rêber Apo ev e. Sosyalîzma ku di nava PKK’ê de pêk hatiye ev e. Ji ber vê yekê ev pîvana me ya bingehîn, çavkaniya hêza me ye.
Taybetmendiyên ku dijmin herî zêde êrîş dike ev in. Bi taybetî vê êrîşê li ser esasê ferdperestî û materyalîzmê pêk tîne. Vê yekê bi pêşxistina taybetmendî û pîvanên bûrjûwaziya biçûk dike. Dixwaze bûrjûwaziya biçûk li her derê belav bike. Bi belavkirina siyaseta zihniyeta serdest a mêr a neteweperest û materyalîst hewl didin vê civakîbûnê ji holê rakin û pergala jiyana komînal û xebata kolektîf tine bikin. Ji ber ku çavkaniya sereke ya hêza PKK’ê li vir e, ji bo vê hêzê belav bikin û qels bikin êrîşî vir dikin. Vê yekê bi pêşxistin û belavkirina her cure nêzîkatiyên takekesparêz û nêzîkatiyên maddî dikin. Bi vê yekê hewl didin ku lîberalîzmê têxin nava me. Divê her kes di vê mijarê de hişyar be.
Divê hemû milîtanên partiyê, hemû welatparêz, hemû partî, gerîlayên me, tevgerên jin û ciwanan vê rastiyê baş bibînin û fêm bikin. Ji ber vê yekê divê her kes bizane bibe xwedî sekin û helwesteke ku êrîşa dijmin a li ser çavkaniya sereke ya hêza me bibîne û têk bibe. Werin em vê ferdperestiya bûrjûwaziya biçûk tune bikin. Ferdperestiya bûrjûwaziya biçûk bingehê yekdestdariyê, bingehê faşîzmê pêk tîne. Bingeha wan hemûyan kesayetiyeke neteweperest a bûrjûwaziya biçûk a milkbûnê û ferdperestiyê ye. PKK’ê bi têk birina van taybetmendiyan, bi afirandina kolektîf û komunîzmê ev hêz derxist holê. Civakê hêza xwe derxist holê.
Ji bo qelskirina PKK’ê hewl didin ferdperestiyê pêş bixin. Wê demê divê em li dijî vê ferdperestiya bûrjûwaziya biçûk, materyalîzm û neteweperestiyê li her qadê têkoşînek bi zanebûn, rêxistinkirî bidin meşandin. Divê em kesayeta Rêber Apo ya sosyalîst rast fêm bikin. Divê em jiyana xwe ya komînal û pergala xebata kolektîf, pergal û taybetmendiyên xwe yên ku li ser bingeha kesayeta Rêber Apo ava bûne û di nava gerîla de cih girtine rast fêm bikin û her tim kûr bikin û pêş bixin. Divê em li dijî her gotin, kiryar û helwestên ku dixwazin vê yekê tine bikin an qels bikin, li ber xwe bidin û têbikoşin. Bi pêşxistina têkoşîna xwe ya îdeolojîk, rêxistinî, têkoşîna çînayetî û zayendî li ser vê bingehê, divê em jiyana xwe ya azad û pergala komuna demokratîk a li ser bingeha azadiya jinê û ekolojiyê di asta taybetmendiyên ku her tim di nava partî û gerîla de derdixin, pêş bixin. Tişta ku dê bihêle em serkeftina berdewam bi dest bixin ev e. Dema ku me ev kir, em ê her tim serketî bin. Em bi vê bawer in û her kesî vedixwînin ku heman tiştî bikin.
