Tradîsyonê elewîyanê kurdan ê bi nameyê Kalo Gaxan dewam keno. Dinya de xeylî şarî destpêkê serra newî pîroz kenê. Roşanê Gaxandî zî rîtuelanê Mezopotamya ra yew o. No kulturo ke ewro Dêrsim de yeno ciwînayene roj bi roje beno vîndî. Roşanê Gaxan yan zî Kalo Gaxan hewteyê 3. ê kanûne de dest pêkeno û heta hewteyê yewînî yê çeleyî dewam keno. Domanî serê sibayî wurzenê û kincanê xo yê tewr rindekan danê xo ra. Pêroyê domanî pîya şinê verê beran û vanê ”Gaxanê şima bimbarek bo”. Bi kilaman kayê Xal Xekî kay kenê û dîyarîyanê xo gênê. Na roje de werdê ke yenê arêdayene şan keyeyêk de yenê pewtene û êyê ke manenê keyeyanê feqîran ra yenê vilakerdene. Werdê na roje bi ard, ron û germudeya sîrîne ra yeno meydan.
Derheqê babete de hemwelatihî Dêrsimî ra Beser Şahîn, Suleyman Yektaş û Husnîye Yektaşe qisey kerdî û qiseykerdişanê xo de dîyar kerdî ke ganî wayîrê rîtuelê Gaxandî bêro vejîyayîş.
Semedê bereketê nihe û xele
Beser Şahîne qiseykerdişê xo de daye zanayene ke vejê cû wexto ke hewteyê Gaxandî nizdî bîyêne ê verê çirê dewe de lênan ronayêne û xo şitêne û va: “Ma verê çire de findan tafînayêne û şîyêne zîyaretê mezelan. Domanî zî keye bi keye gêrayêne. Ma xele û niheyan pewtêne û goreyê hûmara heywananê xo bi layan kerdêne. Ma nê layanê bi nihe û xeleyan zî semedê bereketî daliqnayêne axuran. Roja îne pakîya keye ameyêne kerdene û bi no hawa serra newe ameyêne bimbarek kerdene.”
‘Nika dewî veng bîyî’
Suleyman Yektaşî da zanayene ke ê goreyê hesabanê verênan serra newe bimbarek kerdêne û wina dewam kerd: “Ma verê cû 13ê çeleyî de Gaxan bimbarek kerdêne. La nika sereyê serra newe de yeno bimbarek kerdene. Wexto ke ma doman bî, ma keye bi keye gêrayêne û ma çîyê ke dîyayêne ma werdêne. Ma yewbînan verik kerdêne û duayan kerdêne. Nika dewî veng bîyî û herkes bajaran de yo. Verê cû televîzyon û cereyan çin bî. Ma şam pewtêne, nihe û xeleyan girnayêne, qala Qetlîyamê 38an ameyêne kerdene û hîkaye vajîyayêne. Nika bi şimitişê alkolî no rîtuel yeno bimbarek kerdene.”
‘Awa zemzemî vatêne’
Tewr peynî Husnîye Yektaşe qisey kerd û aye zî wina va: “Bado ke hirê roje temam bîyêne, ma hedîkan pewtêne. Ma çirra dewe ra awe ardêne û ma na awe ra awa zem zemî vatêne. Ma awa zem zemî lojin ra kerdêne war û perd pewtêne. Eke domanê nêrî bişîyayêne zîyaretê keyeyan aye sere heywanê nêrî bîyêne, eke domanê makî bişîyayêne zîyaretê keyeyan aye sere heywanê makî bîyêne. Ma aye gore domanan şirawitêne gêrayîşê keyeyan. La no rîtuel nika wina nîno bimbarek kerdene.” DÊRSIM/Nuray Atmaca
