1ê Çeleyî pêroyê dinya de sey serra newîye yena pîrozkerdiş. La şarê kurdî serra newîya xo goreyê teqwîmê Rûmî pîroz kenê ke goreyê teqwîmê Mîladî 13 rojan pey de manena. Serra newîye de camêrdî kinc û xoradayîşê cinîyan û cinî zî kinc û xoradayîşê camêrdan xora danê û gêrenê. Bi vatişê ‘Serê serre binê serre Homa tutêk bido no keye’ raşte bi raşte û kuçe bi kuçe gêrenê. Sey her serrî emserr zî xeylê bajarê Kurdistanî de pîrozkerdişê serrnewî bêrê kerdiş.
1ê Çeleyî heme dinya de û êdî mîyanê kurdan de zî sey serra newîye ameya qebûlkerdiş. Serra newîya şarê kurdî ya herêmî ke hetê zafane kurdan ra yena qebûlkerdiş 21ê Adare, yanî Newroz a. La tay cayê Kurdistanî de mabenê hewteyê peynî yê aşma kanûne û hewteyê diyîne yê aşma çeleyî de bi xususî 13ê çeleyî de sey serra newîye yena pîrozkerdiş.
Merdim seba ke cuye û xoza baş fehm bikerê, cuye û karê xo bi metod û serûber pê bîyarê çekuya wextî goreyê serran, demserran, aşman û rojan cîya kerdî. Cuya citkarîye de cîyakerdişê wextî û planî, seba karê ferz û muhîm bî. Nê lazimîyan vera merdim teqwîm amade kerdî. Teqwîm goreyê roj û hewteyî ameyo amadekerdiş. Kurdan zî wextê cîyayan de teqwîmê cîya şuxilnayî. Serra newîya 13ê çeleyî goreyê teqwîmê Mîladî ameyo qebûlkerdiş. Verê cû tarîx ra nata ver bi peynîbîyayîşê serrî û ameyîşê serra newîye merasîmê herêmî ya zî dînî ameyî kerdiş û sey serra newîye ameya pîrozkerdiş. Nika zî semedo ke zafaneyê dinya teqwîmê Gregorianî şuxilneno serra newî zî goreyê nê teqwîmî 1ê çeleyî de yeno qebûlkerdiş û şewa ke 31ê kanûne ra derbazê 1 çeleyî beno yeno pîrozkerdiş.
Tutî mîyanê dewe de gêrayîne
Serrneweyê kan yan zî adetî yê 13ê çeleyî hîn cayê Kurdistanî de pêwa polîtîkayê asîmîlasyonî hema zî yeno pîrozkerdiş. Pîrozbayîyê 13ê çeleyî mîyanê kurdan de bîyo sey adetêk. Şanê 13ê çeleyî de werdê taybet viraznenê, wenê û şiminenê. Verê dewan de şewa serrneweyî de, komêke tutî, kom bîne û amadekarîyê xo kerdêne û wexto ke şewe fistanê xo yê sîya û tarî deşt, gelî, ko û dewan pêşnayîne, koma tutan dest bi geyrê mîyanê dewe kerdêne û sere ra heta bin, dewe geyrayîne.
Adet dewam keno
Komêke tutê dewe kom bîne û mîyanê xo de tutêke semedê bibo qirdik weçînenê, ê tutî weş xemilnayîne, fistanêk derg dayîne pira, rîyê aye/ey tenî kerdêne, tewrikêke kerdêne mil û keye bi keye geyrayîne. Na koma tutan her keyeyê ke şîne verê berê ci, pîya govende girewtêne. Tutan wayîrê keyeyî ra genim, bulxur, hak, eskij, încîr, kizwan, inab, goze û ûsn. çî waştêne. Wayîrê keyeyî zî goreyê zerrîya xo çi dîne yan zî genim dayîne. Her çiqas serd, varan û vewre estbî zî ancî semedê geyrayîşê serrneweyî, tutan nêbîne asteng û heta ereyê şanî mîyanê dewe de geyrayîne. WAN
