Hukmatê Berlînî derheqê belgeyanê Qirkerdişê Dêrsimî de gazê Almanî ameyo şuxulnayene de vat, ‘ma nêzanê’. Parlamentera Partîya Çepe Jelpke vat: “Dêrsim ra heta Halepçe Almanya şirîkê heme sucanê Kurdistanî ya.”
Rojnameyê Dêrsimî menga Gulane de belgeyê biîmzayê Mûstafa Kemalî yê ke ramojnenê ke Qirkerdişê Dêrsimî de gazê jehrî yê Almanya ameyo şuxulnayene weşanayî.Dima ra zî rojnameyê Yenî Ozgur Polîtîka û Junge Weltî derheqê bebate de cigêrayîşî kerdî.
Partîyanê muxalefetî ra Partîya Çepe menga Temmuze de babete kirişte meclîs. Parlamenteran Ulla Jelpke, Dr. Adnre Hahn û Gokay Akbûlûte şirîkîya Almanyaya Nazîye û rejîmê Anqara ya gazê jehrî Meclîso Fedaralî ra persayî. Hukmatî 15ê Temmuze de cewab da la cewabê xeylî persan ra rema. Îdareyê Berlînî vat; ‘Ma dejê qurbanan û merdimanê înan fam kenê la ganî xebatêkê tarîxî û sîyasîyî Tirkîya de bêro kerdene.’ Derheqê belgeyan de zî cewab de wina yeno vatene: ‘Bê xebaranê medyaye derheqê detayanê de zanayîşê ma çîn o.’ Hukmatê Merkelî ard ziwan ke eke derheqê babete de Tirkîye de cigêrayîşêk bêro kerdene ê do paşt bidê ci û amade yê ke derheqê rolê Almanya yê o demî de cigêrayîşêk bikerê.
Parlamentera Partîya Çepe Ulla Jelpke ya ke derheqê babete de ANFyî rê qisey kerd, vera eşkerayîya hukmatê Merkele yê Qirkerdişê Dêrsimî reaksîyon ramot û va: “Dejê Qirkerdişê Dêrsimî yê serranê 1937/38î hema dewam keno. Na babete tena Tirkîya nê Almanya zî eleqedar kena. 200 hezar Dêrsimîjî Almanya de ciwîyene. Ganî projeyê vîrardişê Qirkerdişê Dêrsimî tîya zî bibê. Teyareyê Heinkel He 111 yê ke hetê Almanya ra ameyî viraştene ra bombayê gazî ameyî eştene. Heme belge û zanayîşî ramojnenê ke Qirkerdişê Dêrsimî ra heta Qirkerdişê Halepçe gazê Almanan vera Kurdan ameyo şuxulnayene.”
Xora xeylî wexto ke hem vatişanê mexdûran hem zî vatişanê berpirsîyaranê tirkî ra yeno zanayene ke gazê Almanya Qirkerdişê Dêrsimî de ameyo şuxulnayene. Goreyê belgeyanê ke vejîyayî werte hukmatê Tirkî mabênê serranê 1933-1945î de rejîmê Nazî ra 20 ton gazê sey Chloracetophenon û Îpterî û tesîsatê otomatîkî yê ke nê gazan kenê bombayan girewtî. Belgeyan de îmzayê Mûstafa Kemalî yê 7ê Tebaxa 1937î esta. Reyna belgeyan de yeno vînayene ke semedê şuxulnayîşê gazan Amerîka ra 1937 de teyareyê bi modelê Martenî ameyî tahsîskerdene. Goreyê yewna belgeyî zî yo ke arşîvê Wezîrîya Teberî ya Almanya ra vejîyayo, gama ke amadekarîya Qirkerdişê Dêrsimî ameyêne kerdene rejîmê Enqere serra 1937î de teyareyê şerî yê bi tîpê Heinkel He 111 îxraç kerdî. BERLÎN
