Doktoro Swêdij Abbas Mansoûran dîyar kerd ke cigêrayîşê serê birîndaran resa netîceyo ke ‘Tirkîya hêrişanê vera vakur û rojhelatê Sûrîye de fosforê sipî û çekanê kîmyewîyan xebitnaya’
Dr. Abbas Mansoûrano ke seba paştgîrîya tibî Swêdî ra şî Rojawanî, netîceyê etudanê xo yê derheqê kesanê ke 13ê teşrîna verêne de galanê Artêşa tirkan ver birîndar bîbî eşkera kerda.
Dr. Mansoûranî ard ziwan ke derfetê ey bî ke kesanê ke şerê serra 1980î yê mîyanê Îran û Iraqî de galanê kîmyewîyan ra serkewte birîndar bîbî yan zî merdîbî etud bikero û vat, leşa merdimanê ke 13ê teşrîna verêne de berîyayê nêweşxaneyî ser o rêçê çekanê kîmyawîyan estê. Dr. Mansoûranî nîşan kerd ke nê rêçê fosforê sipî yê û ard ziwan ke sey Dense Inert Metal Explosive (DIME) tayê çekê kîmyewî yê cîyayî zî ameyê xebitnayene.
‘Nêmendê birînanê çekan’
Dr. Mansoûranî dîyar kerd ke Girê Sipî, Serêkanîye û herêmanê derdorî de domanî zî tede bi seyan birîndarî ameyê ardene bi nêweşxaneyan û nîşan kerd ke nêzdîyê 30 kesî bi çekanê kîmyewî birîndar bîyê û berîyê nêweşxaneyê Heseke. Dr. Mansoûranî nîşan kerd ke birînê înan gelek giran bî û nêmendîbî ra birînanê normal yê çekan.
Dr. Mansoûranî dîyar kerd ke Artêşa Tirkan bombeyê cîya yê kîmyewî gurenayê û înan ra yew zî maneno bombayanê tewirê Dense inert metal explosive (DIME). Çimê Dr. Mansoûranî de bombayê ke ameyê xebitnayene şerapnalê qijkekî yê ke 1-2 mîlîmetre bîy ke tozanê metalanê giranan sey kobalt, nîkel û volframî ra vîrazîyaybî. Dr. Mansoûranî dîyar kerd ke birînê DIMEyî manenê birînanê çeka fosforê sipîy û dîyar kerd ke zafêrîyê birînan kîştox ê.
Dr. Mansoûranî ard ziwan ke fosforo sipî bi şewato giran ê esteyan, eynî wextî de zerarê kîştoxî dano organanê zerrî, cîger û velikan. Dr. Mansoûranî ard ziwan ke no made bitemamî tesîrê cîgeran zî keno.
‘Şopê serê bedenê birîndaran’
Dr. Abbas Mansoûranî derheqê rewşa birîndaranê ke berîyê Heseke vat:
“*Zafêrîyê înan sîvîlî bîy.
*Zafêrîyê nêweşanê ke mi înan de qisey kerd vat ke bi çekanê ke teyareyanê bêmerdiman ra ameyê eştêne bîyê birîndar.
*Zafêrîyê nêweşan behsê di erîşanê hewayî kerd ke pêdima bombeyî ameyê varnayene.
*Birînê înan sîya, xorîn û rêçê hîrayîya înan yewbînan ra cîya bîy.
*Parçeyê bombayanê ke kewtê binê çermeyê merdiman çerme helisnayo.
*Birîndaran ra tayênan nêeşkayêne ke bi asanî bîhnê bigêrê, bîhna înan niçiqîyayêne.
*’Şopê duyî yê serê leşa înan mendîbî ra tozê komirî.
*Tewr kêmî 6 nêweşan vatêne ke çimê înan veşenê.
*Rêçêka ke nîşan bida ke birîn bi piroginayîşê parçeyek bîya çin bîye.
*Gelek nêweşan de enfeksîyonê gelek tersdayoxan rî da teber ke bakterîyê superî yê sey Pseudonmonas ssp. E.coli û MRSA benê sebeb.
*Qurbanan ra taye ling û destanê xo ra bîy.
*Taye qurbanan nêeşkayêne ke bieşnawê.
*Gelek nêweşan de semptomê ke manenê bi semptomanê ke bi teqayîşê mayînan ênê warye amey dîyene la rêçê şarepnelan qet çin bî.
