Serekê Baroyê Amedî Tahîr Elçîyo ke ame qetilkerdene 14 teşrîna verêne 2015î de beşdarê programê “Tarafsız Bölge (Herêma Bêhete)” yê CNN Turki yo ke Ahmet Hakanî pêşkêş kerdêne bi. Nê programî de Ahmet Hakanî pers kerd ke “PKK yew organîzasyonê terorî yo ya ney?” Tahîr Elçî zî cewabê na persê dabi ke “PKK organîzasyonê terorî nîyo.” Tayîr Elçî nê programî ra dima maruzê kampanya bî ke aktrolan daye destpêkerdene û pey cû zî her ke şîye bîye vila. Îzahatê ci yê CNN Turkî ra 6 roje dima derheqê ey de bira tepîştişî ameye dayene. Elçî bînaya hetkarîya adlî ya Baroyê Amedî de gîrîyabi binê nezaretî û seba îfadeyê dozgerîye ame berdene bi Stenbolî. Îfadeyê Elçî ke dozgerî de ame girewtene bi şertê kontrolê edlî û qedexeyê teberê welatî vejîyayîşî amebi veradayene.
Huqûqkarê kesanê ke zulm dîyo
Elçî qezaya Cîzre ya Şirnêxî de serra 1966î de ame dinya. Perwerdeyê xo yo verên, mîyanên û lîse Cîzre de kerd temam û serra 1991î de Fakulteya Huqûqî yê Unîversîteya Dîjle ra bî mezun. 1992î ra pey Amedî de awukatîya serbeste kerde. Mîyanê serranê 1998-2006î de Baroyê Amedî de sey îdarekarî wezîfe girewt. Elçî mîyanê nê serran de Akademîyê Huqûqî yê Ewrupa de yo ke Almanya de yo perwerdeyê huqûqê cezayî yê mîyanneteweyî û muhakemekerdişê cezayî dî û sey qiseykerdox beşdarê gelek konferansanê neteweyî û mîyanneteweyîyan bî. Elçî zaf mexdurê dewayanê ke kewtê rojeve fikrêûmumîya mehkemeyanê zerê welatî û Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewrupa de temsîl kerdîbî. Elçî eynî wext de endamê Heyetê Şewirmendî yê Zanistî yê Merkezê Heqanê Merdiman ê Yewîya Baroyanê Tirkîya (TBB) bî. Elçî Heyetê Sazkerdişî yê Weqfê Heqanê Merdiman ê Tirkîya û hîna zaf xebatanê sazkerdişî yê organîzasyonanê sîvîlan yê komelî yê bînan de ca girewtîbî. Elçî serra 2012î de sey Serekê Baroyê Amedî amebi weçînitene û heta 28ê teşrîna peyêne 2015î zî no wezîfeyê xo dewam kerd.
Tahîr Elçîyo ke heqanê ê kesan ra gêrayêne ke serranê 1990an de bîyê qurbanê “cînayetanê faîlê xo nêdîyaran” û hetê dewleta tirke ra keyeyê ci ame veşnayene, her tim hedefê dewlete bî. Bi taybetî zî cayo ke tede bîyo û bîyo pîl Herêma Botanî de, seba ke metodê çinkerdişê kurdan ê hêzanê paramîlîter û ê dewleta xorîne yê ê dewrî teşhîr kerdîbî çend rey girîyaybî binê nezaretî û îşkence dîbî. Serranê 90an de îdareyê Agar-Çiller-Demireli de galanê ke vera kurdan yenê kerdene de gore bı reqamanê resmîyan 17 hezar cînayetî amebî kerdene. Gore sazgehanê heqanê merdiman ê xoseran zî nêzdîyê 30 hezar merdim bîbî qurbanê nê cînayetan. Elçî tam zî yew dewrê winasî de destpêkerdîbî awukatîya ê kesan kerdêne ke îşkence dîyo, keye û dewê xo ameyê veşnayene, binê nezaretî de ameyê qetilkerdene yan zî vindîkerdene.
Ver bi qetilkerdişê Elçîyî
Serra 2015î de Elçî reyna bîbî hedefê dewleta tirke. Rojanê ke Elçî beşdarê programê Ahmet Hakanî bibi de Dewleta Tirke, “Planê Rijnayîşî” yo ke 30 teşrîna verêne 2015î de Heyetê Emnîyetî yê Neteweyî (MGK) girewtîbî rewna kerdîbî dewre.
Mînareya Çarlinge
Sur de ke îdareyê xoîdarekerdişî ame îlankerdene, cergê dewleta tirke û polîsan galê taxe kerdîbî û Mînaraya Çarlinge ya tarîxîye zerar dîbî. Roja 28 teşrîna peyêne 2015î Tahîr Elçî û hemmeslegê xo seba ke na babete de yew beyanatê çapemenîye bide şî verê mînara. Verê na Mînara de Tahîr Elçî bi guleyêk ame kiştene.
Planê suîqestî
Kiştişê Elçî ra ver di endamê Yewîya Pawitişê Sîvîlan (YPS) bi vazdayîşî kewtbî kuçeyo ke Elçî û embazê ci tede bî. Nê YPSyîjan ra Ugur Yakişirî aşman ra dima Herêmanê Pawitişî yê Medya de eşkera kerd ke hayîya înan pê çînebî ke Elçî a roje ûca eşkerayî dano û vatbi înan waşt ke hetê cêrî ra bikewê Sûr ramitoxê taksî ê bi zanayîş rayîrê bînî ra berdî. Wexto ke înan ferq kerd ramitox polîs o, lazabeze taksî ra ameyî war. Nayî ra zî yeno fehmkerdene ke suîqest plankerde ameyo kerdene.
Unîversîteya Londonî: Polîsan kişt
Dima ke Tahîr Elçî ame qetilkerdene Walîtîya Amedî ‘qedexeyê tebervejîyayîşî’ îlan kerd. La nê mîyanê de pêro delîlî ameyî texrîbkerdene. Avûkatanê Elçîyî dosyaya kiştişî erşawitî laboratuwarê Unîversîteya Londonî. Unîversîte eşkera kerd ke 3 vergûmanî estê û nê 3 kesî zî polîs ê ke a roje uca de bîyî.
Roniştişo verên
5 serran ra dima 3ê nîsana 2020î de îdîanameyê dosyaya Elçîyî ame qebulkerdene. 21ê teşrîna verêne ya 2020î de zî roniştişo verên ê dewaya kişîyayîşê Elçîyî ame kerdene. 3 polîsê vergumanî bi rayîrê SEGBÎSî tewrê roniştişî bîyî. La roniştiş de dozgero naîb çinbi û îfadeyê polîsan zî tam nêame girewtene. Heyetê mehkeme îtîrazê avûkatanê Elçîyî qebul nêkerdî. Avûkatan dozgero newe waşt la no waştişê înan zî ame redkerdene.
‘Eke ez bimira biverdê ez binê Mînareya Çarlinge de bimira’
Goreyê raporê Unîversîteya Londonî bi hawayêkê qetî polîsanê ke bi herfanê A, C, Dyî ameyî qodkerdene, C û D kiştoxê Elçîyî yê. Dewleta tirke ya serranê 90an de nêeşka Elçî bi îşkenceyan qetil bikera 28ê teşrîna peyêne ya 2015î de Amed de binê Mînareya Çarlinge de qetil kerd. Elçîyî qetilbîyayîşê xo ra rojêke verî hemmeslegêkê xo ra wina vatbi: ”Eke ez bimira biverdê ez binê Mînareya Çarlinge de bimira.” AMED
