Koma Wagner (bi rûsî: Группа Вагнера / Gruppa Vagnera), ku wekî PMC Wagner (bi rûsî: ЧВК Вагнера) tê zanîn, rêxistineke paramîlîter a rûsî ye. Ew bi cûrbecûr wekî kargehiyek leşkerî ya taybet, torek kirêt, an artêşek taybet a de facto ya serokê Rûsyayê Vladimir Putin tê pênase kirin. Kom li Rûsyayê li derveyî qanûnê tevdigere, cihê ku peymankarên leşkerî yên taybet bi fermî qedexe ne.
Komê navê xwe di dema şerê li Donbas a Ukraynayê de da bihîstin, ku li wir ji sala 2014-an heya 2015-an alîkariya hêzên cudaxwaz ên Komarên Gel ên Donetsk û Lûhanskê yên xweser kir. Şerên li Sûriye, Lîbya, Komara Afrîkaya Navîn û Malî bi gelemperî li kêleka hêzên hevalbendên hikûmeta Rûsyayê têne kirin. Ajanên Wagner li herêmên ku lê bi cih bûne sûcên şer kirin. Di nav sûcan de destavêtin û talankirina sivîlan, û îşkencekirina kesên firar tên sûcdarkirin.
Ji ber ku Koma Wagner ji bo piştgirîkirina berjewendiyên Rûsyayê tevdigere, alavên leşkerî ji Wezareta Parastinê ya Rûsyayê (MoD) distîne, û sazgehên MoD ji bo perwerdehiyê bikar tîne, ew bi gelemperî wekî yekîneyek defakto ya MoD an ajansa îstîxbarata leşkerî ya Rûsyayê tê hesibandin.
Bi berfirehî tê texmînkirin ku Koma Wagner ji hêla hukûmeta rûsî ve hatî bikar anîn da ku di hin pevçûnan de înkarkirina maqûl bike û ji raya giştî re hejmara kuştî û lêçûnên darayî yên destwerdanên derve yên Rûsyayê veşêre. di sala 2022’yan de di êrîşa Rûsyayê ya li ser Ukraynayê de roleke girîng lîst; Li vir, di nav çalakiyên din de, hate ragihandin ku ew ji bo kuştina serokên Ukrayna û girtî û mehkûmên li ser asteke mezin ji bo şerê eniya pêşîn hate şandin. Di kanûna 2022’yan de, John Kirby yê Pentagonê îdia kir ku koma Wagner 50,000 şervanên li Ukraynayê hene, di nav de 10,000 peymankar û 40,000 mehkûm. Hejmara giştî ya PMC-yên li Ukraynayê 20,000 tê texmîn kirin, her çend kesên din jî hejmara girtiyên mecbûrî ji 20,000 zêdetir diyar dikin.
Tê bawer kirin ku kom ji hêla Yevgeny Prigozhin, karsazek ku têkiliyên wî yên nêzîk bi Pûtîn re heye, vê komê fînanse dike. Piştî salan înkarkirina girêdana xwe ya bi koma Wagner re, Prigozhin qebûl kir ku di îlona 2022’yan de koma paramîlîter ‘damezrandiye’.
Hewldana darbeya Wagner an
Bi daxuyaniya serokê Koma Wagner Yevgeni Prigojin di 23’ê hezîran a 2023’yan de serhildanek çekdarî dest pê kir. Prigojin da zanîn ku Rûsya dê “ji bo edaletê” êrîşeke tolhildanê li hemberî Moskowê û ji bo rawestandina “xerabiya” fermandariya leşkerî ya Rûsyayê pêk bîne û got: “2000 milîsên koma Wagner di êrîşên roketan de jiyana xwe ji dest dane. Bi îdiaya ku 25 hezar milîsên koma Wagner amade ne.” Prigojin got ku milîsên Wagner ji Rostov-on-Don derbasî Rûsyayê bûne û amade ne ku “heta dawiyê” biçin. Prigojin jî îdia kir ku Şoygu ji Rostovê reviyaye. Lê piştî hin hevdîtinan, bi awayekî naveroka wê tam nehat zelalkirin, di 24’ê hezîranê de, Prigozhin ragihand ku pêşveçûna Wagner rawestiyaye û ew vedigerin baregeha xwe.
Rewşa hêzên paramîlîter yên Tirkiyeyê
Niha tişta herî zêde tê meraqkirin gelo ewqas hêzên paramîlîter ên ku serçeteyê tirk Erdogan li Tirkiyeyê ava kiriye wê bibin belaya serê welêt an na.
Weke ku tê zanîn serçeteyê tirk Erdogan di bin navê rêxistina SADAT û gelek rêxistinên de hêzên paramîlîter avakirine. Û di gelek welat û navwelat de li hember hêz û kesên dijî xwe dide bikar anîn. Divê civaka Tirkiyeyê gavek beriya gavekê li dijî vê rewşê rabe ku sibê ev hêzên çete wê welêt bizîvirînin gola xwînê.
