Navenda Nûçeyan |
65 jinên ku di nav wan de rewşenbîr, nivîskar, rojnameger, aktîvîst û hiqûqnasên navdar ên cîhanê jî hene, xwestin ku bikaranîna çekên kîmyewî ya dewleta tirk a dagirker di êrîşên xwe yên başûrê Kurdistanê bikar tîne were lêkolînkirin û ji Rêxistina Qedexekirina Çekên Kîmyewî (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons-OPCW) re nameyeke vekirî nivîsandin.
Bi hewldana Navenda Têkiliyên Jinan a Kurdistanê (REPAK), di nava wan de jinên weke Silvia Federici, Nancy Fraser ve Sylvia Marcos bi navûdeng jî hene, gelek jinan bang li OPCW’ê kirin ku li dijî êrîşên dewleta tirk ên bi çekên kîmyewî bikeve nava hewldanan.
Nameya jinan wiha ye:
“Dîrektorê Giştî Rêzdar Fernando Arîas,
Em jinên ji welatên cuda, tekildarî mijara metirsîdar serî li we didin. Îdîa hene ku artêşa tirk çekên ku li qada navneteweyî qedexe ne bi kar tîne. Dewleta tirk ji 23’ê Nîsana 2021’ê ve li bakurê Iraqê li dijî gerîla û gelê kurd operasyona leşkerî dimeşîne. Ev operasyona leşkerî hem binpêkirina hiqûqa navneteweyî ye û hem jî sûcê şer e. Ji ber ku çekên ku li qada navneteweyî qedexe ne têne bikaranîn.
Li gorî agahiyên ku Navenda Ragihandin û Çapemeniyê ya Hêzên Parastina Gel (HPG) parve kir, artêşa tirk 5 mehên dawî 138 caran bi çekên kîmyewî êrîş kir û ji ber vê yekê gelek şervanên HPG’ê jiyana xwe ji dest dan. Mînak 3’ê îlonê li qada Avaşînê li Girê Sor sê şervan bi çekên kimyewî hatine qetilkirin. Artêşa tirk bi van êrîşên hovane ne tenê gerîla dike hedef. 4’ê îlonê di êrîşa kimyewî de ya li ser gundê Hirorê ziyaneke mezin gihaştiye malbatekê. Şaxê Iraqê ya Tîma Levanînê ya Xiristiyan jî diyar kir nexweşiyên tenduristiyê yên malbatê ji ber êrîşa çekên kîmyewî ye.
Îdîaya ku dewleta tirk çekên kîmyewî bi kar tîne ne nû ye. Salên 2010, 2013 û 2019’an jî îdîayên navborî bi belgeyên dîtbar û raporên pisporan li çapemeniya navneteweyî hatin weşandin. Tirkiyeyê 17’ê cotmeha 2019’an li dijî bajarê kurdan li bajarê Serêkaniyê yê bakurê Sûriyeyê di erîşa hewayî de fosfora spî bi kar anî. Ji ber vê êrîşê jin û zarok jî di nav de bi dehan kes bi giranî birîndar bûn. Mixabin wê demê saziyên navneteweyî û dewlet li hemberî sûcên Tirkiyeyê bêdeng man.
Tirkiye hovîtiyê dike
Dîrok bi hovîtiyên dewletan tije ye ku li kes û gelên bêparastin kirine. Ji bo ku pêşî li vê were girtin qanûnên navneteweyî, mekanîzma û rêxistin hatine avakirin. Ev, destkeftiya tevahiya mirovahiyê ye. Lê mixabin ji ber ku ev mekanîzma û berpirsyarî bi rengekî hevgirtinî nayê bicihanîn, em dibînin ku hê jî ev êrîş didomin. Mixabin dema ku mijar kurd bin, hiqûqa neteweyî û navneteweyî sazkar nabe. Tirkiye li gel ku peymana Qedexeya Çekên Kimyewî îmze kiriye jî bi salan e li ber çavê raya giştî ya cîhanê û rêxistinên navneteweyî bêyî ku hesab jê were pirsîn hovîtiyan dike.
Sala 1988’an êrîşa gaza jehrî ku rejîma Seddam Hisên li bakurê Iraqê avêt ser gelê kurd, heke di dema xwe de li dijî kirinên rejîma Iraqê ya wê demê bihata sekinandin, dikarîbû ku pêşî lê bihata girtin. Piştî komkujiya Helebçeyê bi 15 salan ku ji 5 hezarî zêdetir kesî jiyana xwe ji dest dan, ev êrîş kirin hinceta destwerdana li Iraqê. Lê belê ev yek nêzîkatiyeke tinazî bû.
Bi bê helwest manê em naxwazin bibin hevkarê vî sûcî. Ji we serokê Rêxistina Qedexekirina Çekên Kimyewî daxwaza me ew e ku hûn bi berpirsyariya xwe rabin. Ji ber vê jî ya ku li we dikeve, ku hûn li van îdîayên giran bipirsin, ser mijarê ronî bikin û ji ber sûcên Tirkiyeyê hesab bipirsin.
Bi rêzdarî”
Jinên ku îmze avêtine
Lîsteya jinên ku îmze avêtine wiha ye:
*Silvia Federici, nivîskar-teorîsyen û profesora zanistên sosyal- DYE
*Nancy Fraser, teorîsyen, feslefevan û profesyona siyasetê -DYE
*Gloria Steinem, niviskar, Damezirandêra Ms. Magazine Û Navenda Medyaya Jinan – DYE
*Debra Winger, lîstikvan – DYE
*Charlotte Bunch, profesyona ordinaryûs, dîrektora Navenda Lîdertiya Global a Jinan – DYE
*Marina Sitrin, doçent doxtor sosyolog – DYE
*Joy James, profesora zanistên civakî – DYE
*Joya Misra, Profesora Sosyolojiyê ya Zanîngeha Massachusetts Seroka Beşa Zayendiya Civakî ya Civaka Sosyolojîk a Amerîkayê – DYE
*Debbie Bookchin, Rojnamevan û Nivîskar – DYE
*Meredith Tax, Nivîskar- DYE
*Miriam Miranda, Koordînatora OFRANEHê – Honduras
*Claudia Korol, Femînîstên ABYA YALA – Arjantîn
*Margara Millan, akademîsyen – Meksîka
*Sylvia Marcos, niviskar- Meksîka
*Cheryl Hayles, Seroka Tifaqa Navnetewî ya Jinan (IAW) Başkanı – Kanada
*Navenda Karên Derve ya Jinên Kurd (REPAK) – Başûrê Kurdistanê
*Platforma Demokratîk a Jinan a Pirnetewî – Îran
*Bese Şamari, Endama Rêveberiya Platforma Demokratîk a Îranê Demokratîk -Îran
*Eniya Demokratîk a Jinan – Pakistan
*Rêxistina Şoreşger a Jinan a Afganistanê (RAWA) – Afganistan
* Selay Ghaffar, Berdevka Partiya Piştevaniyê ya Afganistanê(Hambastagi) – Afganistan
*Belqis Roshen, Wekîl – Afganistan
*Gita Sahgal, nivîskar û derhêner, damezirandêra Southall Black Sisters û Women Against Fundamentalism – Hindistan
*Helda Khasmy, Seroka Rêxistina Jinan SERUNI – Endonezya
*Maat Bariş, Rêxistina Rabûnê û Mafê Mirovan – Misir
*Dr. Angela Al-Maamari, Seroka Navenda Lêkolînên Stratejîk a Parastina Zarokan û Jinan
*Fathia Hezem, Komeleya Jinên Demokratîk a Tûnisê – Tûnis
*Bushra Al-Tai, Navenda Lêkolînê û Pêşkeftina mirovî ya Sebayê – Iraq
*Şirin Kerim Murad, Seroka Komîteya Jinan a Eniya Demokratîk a Gel Demokratik – Iraq
*Dr. Maha Al-Sakban, akademisyen – Iraq
*Insaf Abdullah, aktivîst- Sûdan
*Dr. Heba Haddadini, femînîst aktîvîst – Ordin
*Kanir Abdullah Hama Aziz, nivîskar, Walitiya Silêmanî- Başûrê Kurdistanê
*Remziye Muhammed, Berdevka Kongra Starê -Rojava
*Rima Barakat, Hevseroka Konseya Edaletê – Bakurê Sûriyeyê
*Eman Fetaih, Seroka Forûma Aştiyê ya Jinên Sûriyeyê – Libnan
*Dr. Sophia Zaza,Seroka Komeleya Tendiristiyê – Libnan
* Mona Yaya, Sahrawî Civaka Parastvanên Mafê Mirovan – Sahraya Rojava
*Rahila Gupta, Southall Black Sisters, rojnamevan- Îngilistan
*Koordînasyona Meşa Jinên Cîhanê ya Welatê Baskê – Welatê Baskê
*Jule Goikoetxea Mentxaka, Hîndekara Zanîngeha Bilbao – Welatê Baskê
*Oihana Etxebarrieta, Wekîl Sekretera EH Bildu Partisi Feminism – Welatê Baskê
*Eider Azkunaga Hernández, sendîkaya Euskal Sindikatua – Welatê Baskê
*Women Defend Rojava Madrid – Spanya
*Rojava Azadî Madrid – Spanya
*Weqfa Komunan (Fundación de los Comunes) – Spanya
*Ann-Margarethe Liv, Damezirandêra Solidaritet med Kurdistan – Swêd
*Lorena Delgado Waras, Wekîl – Swêd
*Amineh Kakabaveh, Wekîl – Swêd
*Parvin Ardalan, nivîskar, rojnamevan- Swêd
*Seher Aydar, Wekîl – Norwêç
*Sofie Marhaug, Wekîl – Norwêç
*Hege Bae Nyholt, Wekîl – Norwêç
* Anina Jendreyko, hunermend – Swîsre
*Maja Hess, doxtor – Swîsre
* Mitra Darvishian, nivîskar- Almanya
* Women Defend Rojava – Almanya
* Cansu Ozdemir, Wekîl – Almanya
* Şeyda Kurt, rojnamevan û nivîskar – Almanya
* Elîf Kuçuk, hunermend – Almanya
* Antonella Valenti, Profesora Zanîngeha Calabria – Îtalya
* Îtalya Koordînasyoan Desteka Jinên Afgan (CISDA) – Îtalya
* Dr. Palmira Tavolaro, akademîsyen – Îtalya
* Donata Chirico, Hîndekara Zanîngeha Calabria- Îtalya
* Maria Laura Corradi, Lêkol – Îtalya
