Şînda Ekrem
Di Cejna Batzmi de, heya roja îro jinên êzidî roja pêncşemê, berî roj biçe ava çirayan pêdixin û bi hêviya ku xwedê wan biparêze dia dikin û dibêjin ‘ya xwedê û pîrê arî tu me û zarok û tebayî gelê me li hemû deverê dinyayê ji qeda û bela bistrîne, ya xwedê û melekê tawis tu bike çira me her ronî be li dinê ya reb elalemîn.’
Batzmi pîrê arî yek ji kevintirîn cejnên êzidiyan e ku di dirêjahiya dîrokê de mîras maye û rê û resmên wan heya îro jî berdewam in, lê aşkera piştî ku rê û resm bi dizî dihatin kirin. Sedem ew bû ‘piştî tirsa ku civaka êzidî bi fermanan re rû bi rû ma û qirkirinên osmaniyan li dijî hebûna wan bû.’
Batzmi: Peyvek ji zimanê kurdî hatiye û ew xwedî wateyek zimanî ye û tê wateya (bê tişit meyî). Bê tiştek cemidî ye yan (pe tiz me) ku tê wateya cemidandina bê hevîrtirş.
Bi olî ew bûneyek e ku ji bo du tiştan tê pîrozkirin: Afirandina ferîşteyan, gerdûn û ronahiyê û her wiha Sersala Rojhilat.
Hemû qebîleyên cîlka yên ola êzidî vê cejnê li her deverên cîhanê pîroz dikin û pîrozkirina bûyerê hefteyekê berdewam dike. Ji yekşemê dest pê dike û heta yekşema din diqede û her roj rêûresmek taybetî heye.
Batzmi mîraseyek kevneşopî ye ku jinên êzidî bi xwarin û ronahiya çirayê pêşwaziya wê dikin.
Jinên êzidî hîn jî kevneşopiyên ku ji xwe re mîras girtine, di pîrozkirina cejn û şahiyên olî û vejandina rê û resmên xwe de diparêzin.
Di vê eydê de, jinên êzidî li rojavayê Kurdistanê jî heft rojên li pey hev, ji şûştina cilan û paqijkirina xanî, pijandina nan ji bo betlaneyê û yên din heya roja dawî ku dikeve 18’ê çileyê, dixebitin.
Tevî ku jinên êzidî ji dijwarî û perîşaniyên ku di warê kuştin, êsîr û koçberiyê de rû bi rû man, serî li şikeftên çiyayan dan ku xwe û zarokên xwe biparêzin.
Lê belê, di avakirina civaka êzidî de hîn jî jinên êzidî hêmanek girîng in ku mîrasa bav û kalên xwe heya roja îro vedijînin .
Roja yekem bi navê ‘cil show’ tê wateya şûştina cilûberg, paqijkirina xanî û belavkirina xêran li cîranên xizan.
Di Batzim de nanê tê çêkirin taybet e. Nanek giloveriya erdê temsîl dike û çar aliyên li navenda wê roje û 12 girêdan ji navenda nan çêdibe ku 12 mehên salê sembol dike û jê re ‘sewik’ tê gotin. Divê hevîrtirşê vî nanî ji mala sulale pîrê arî bê.
Piştî ku nanê xwe diqedînin, li cîranan belav dikin, her kes û hemû malmezin di eydê de serdana hev dikin û ev modeleke jiyana hevpar a hezar salan e.
Betlaneya Batzmi di hefteya duyemîn de piştî Roja Sersalê tê, da ku ew di salnameya de roja 14’an e ku bi salnameya rojhilatî re têkildarî yekem Sala Nû ya êzidî ye.
Cejnên Batzmi xwedî rê û resmên taybet in ku hefteyek didome û her roj rêûresmên xwe hene. Roja yekem, êzidî cilan dişon, di roja duyemîn û sêyemîn de ew ji bo miriyan sedeqeyan belav dikin û roja çaremîn jî ji bo qurbanê tê veqetandin ku ew li gorî rewşa darayî yek an çend pez serjê dikin û ew beşek belav dikin. Roja pêncem, zarok li dora xaniyan digerin ku şirînahî pêşkêşî wan tê kirin û berî ku roj here av ji aliyê mezinê male ve li sifra ku mewêc, mehîr, 7 parçê goşt, 7 sewik, çira tê pêxistin û tê gotin çira xwedanê malê ku her kesekî di malê de çira xwe pêdixe û ji xwe re dua dike. Roja şeşemîn piştî 5 rojan ji westînê ji bo bêhnvedanê tê veqetandin û roja heftemîn ew qurbanan çêdikin û cejnê, ango Roja Sersalê pîroz dikin.
