Endamê Komîteya Rêveber a PKK’ê Dûran Kalkan diyar kir ku heta Rêberê Gelê kurd azad nebe azadiyaqirkirina kurdan pêk nayê, Tirkiye demokratîk nabe û demokrasî pêş nakeve û wiha got: “Azadiya fîzîkî ya Rêber Apo, parçekirina pergala Îmraliyê, temamî îmhakirina komploya navneteweyî û li ser bingeha azadiya kurd çareserikirina pirsgirêka kurd bi hev ve girêdayî ne û di nav hev de ye. Ew mîna goşt û neynûkan bi hev ve girêdayî ye. Divê mirov bi giştî bigire dest. Tenê tecrîd teng û têrê nake. Tenê bi têkoşîna li dijî tecrîdê encam nayê girtin. Pêwîste ev têkoşîn bi temamî li ser tinekirina sîstema Îmraliyê û azadiya fîzîkî ya Rêber Apo were armanckirin.”
Nirxandinên endamê Komîteya Rêveber a PKK’ê Dûran Kalkan wiha ne:
“Bi boneya 25’emîn salvegera komploya dîrokî ya 9’ê Cotmeha 1998’an a navneteweyî ya li dijî Rêber Apo û têkoşîna mezin a li dijî komployê, em ê hewl bidin hin mijarên li ser berxwedana dîrokî ya Îmraliyê û pergala Îmraliyê binirxînin.
Bêguman ev mijar pir hatine nirxandin. Îfadeyên herî berfireh ên berçav Rêber Aoo bikar anî. Bi gelemperî tê zanîn. Lêbelê, ji nû ve kurtkirina wê bi rengek hevgirtî û tevayî dibe ku ji bo kesên eleqedar û dixwazin mijarê çêtir fêm bikin kêrhatî be.
Di vê çarçoveyê de beriya her tiştî ez berxwedana Îmraliyê, mîmarê berxwedanê Rêber Apo û hemû kesên ku di 25’emîn salvegera berxwedanê de cih girtine bi rêzdarî silav dikim. Ez vê berxwedana mezin a ku 25 sal in li dijî komploya navneteweyî bi dirûşma ‘Hûn Nikarin Roja Me Tarî Bikin’ li ber xwe dide û li dora Rêber Apo xeleka agir ava kiriye silav dikim û hemû şehîdên leheng bi rêzdarî, hezkirin û minetdarî bi bîr tînim.
Bêguman têgihiştina herî rast û kûr a rastiya Rêber Apo di têgihîştina berxwedana Îmraliyê de derbas dibe. Ji ber ku gerdûnîbûna Rêbertiya di rastiya Îmraliyê derket holê. Bi zayîna Serokatiyê ya sêyemîn re pêk hat. Ji bo ku berxwedana Îmraliyê rast were fêmkirin, pêwîst e pergala Îmraliyê rast were fêmkirin. Ji ber ku ev berxwedan bi awayekî berçav li dijî vê pergalê pêşket. Ji ber vê yekê, ji bo ku taybetmendiyên berxwedanê rast û têr fêm bikin, hêza li dijî berxwedanê; yanî divê pergala Îmraliyê rast were fêmkirin.
Em baş dizanin ku pergala Îmraliyê sîstemeke ku komploya navneteweyî didomîne ye. Sîstema komploya navneteweyî ye. Dema ku êrîşa komploya navneteweyî bi rêbazên din têk çû, Îmraliyê xwe weke sîstemeke îşkence, tecrîd û qirkirinê pêk anî. Û 25 sal in hewl dide ku xwe nas bike. Ev êrîş berdewam dikin. Di vî warî de divê em êrîşa komploya navneteweyî rast fêm bikin.
Ji tirkiyiyê pêvtir derfetê nadin
Helbet ev jî pê ve girêdayî ye; êrîşa komploya navneteweyî di heman demê de êrîşek ji bo têgihiştin û pêkanîna pirsgirêka Kurd e. Yanî ji bo pêşîgirtina li çareseriya pirsgirêka Kurd, ji bo mayîndekirina pirsgirêka Kurd û ji bo bidestxistina armancên bi navê pirsgirêka Kurd hatiye afirandin û rêbazeke eşkere ya êrîşê ye. Di vê çerçoveyê de divê ku mirov pirsgirêka Kurd rast fêm bike. Yanî pirsgirêka Kurd çi ye? Em baş dizanin ku parçekirina Kurdistanê li ser çar parçeyan tê wateya xistina gelê kurd di bin sîstemeke giran a zexta qirkirinê, mêtingerî û îmhayê. Pirsgirêka Kurd tê wateya hebûn û êrîşa zîhniyet û siyaseta qirker a ku hebûna gelê kurd înkar dike û tunekirina gelê kurd dike.
Wê demê, divê ku mirov zihniyet û siyeseta qirkirinê rast fêm bike. Ev mantiq, zihniyeteke çawa ye, tê çi wateyê? Pêwîst e mirov bikaribe bersiva van pirsan bide. Dema em bi vî rengî nêzî pirsgirêkê bibin, em dikarin qirkirinê bi zelalî bînin ziman. Zîhniyet û polîtîka, êrîş û mantiqê tunekirina hemûyan ji bo hebûna xwe ye. Wek sûcê mirovahiyê hat dîtin û ji ber vê jî hat dîtin. Ji bilî xwe mafê jiyanê ji bo kesekî din nas nake. Ger jiyan hebe, ev tê wê wateyê ku ez ê bibim yek, her kes xizmeta min bike û ji derveyî min tiştek tune. Nepejirandina her tiştê ku jê re dibêjin demokrasî, parvekirin, biratî, mirovatî ye. Tê wateya ku meriv tenê xwe bihesibîne, xwe serdest bibîne, her tiştî ji bo xwe bixwaze û ji bo kesên din nexwaze û xwe mafdar bibîne ku ji bo hebûna xwe yên din tune bike. Wateya qorkirinê ev e.
Lê binêrin serdestên dewleta tirk û îdeolojiya nîjadperest, faşîst, mêtinger û şovenîst ku vê rêveberiyê daye civakê; ji bilî tirkîtiyê heqaretê dikin, êrîş dikin û lanet dikin. Hebûnaqirkirina kurdan tenê înkar nakin, tune dikin. Tunekirinaqirkirina kurdan ji xwe re maf dibînin. Dibêjin ji bo hebûna Tirkan divê her tişt bê tunekirin. Bi rastî dîrok, ziman, çand û gelên Anatolya û Mezopotamyayê, mozaîka gelan bi yek ziman, yek milet, yek dewletê û tenê bi tirkîtiyê ve girê didin. Dibêjin kesê ne tirk be yan bimire yan jî bibe tirk. Rêya sêyemîn tune ye. Dibêjin ji bilî tirkbûnê tu jiyanek din nahêlin û derfeta jiyanê nadin. Bi rastî ev êrîşeke pir şovenîst, sadîst e. Heger hûn bala xwe bidinê, ev ne tenê Kurd in, ev sed sal, sed û deh sal in ermenî, yewnanî, asûrî suryanî jî; yanî li hemberî van hemû ziman, çand, gel û rastiyên ku bi hezaran sal in Anatolya û Mezopotamya eşkere kirine, êrîşeke bi vî rengî ya qirkirinê dikin.
Mînaka vê qirkirinê li cihanê tune ye
Gelo di êrîşa qirkirina gelên din û êrîşa qirkirina li dijîqirkirina kurdan ferq heye? Belê heye. Çi ferq heye? Ew gelên din paşguh nakin û nasnameya wan înkar nakin. Bi fizîkî wan tune dikin, sirgûn dikin, lê nasnameya wan qebûl dikin. ermenî red nakin, suryanî û aşûriyan red nakin. Rûman red nakin,qirkirina kurdan red dikin. Nasnameyaqirkirina kurdan qebûl nakin. Yanî tiştekîqirkirina kurdan nas nakin. Dibêjin Kurd dê bibin tirk. Asîmîlasyoneke tund û qirkirina çandî ferz dikin.
Di qirkirina li ser gelên din de hatiye ferzkirin de qirkirina çandî nîne. Lê di navenda qirkirina li serqirkirina kurdan de qirkirina çandî heye.qirkirina kurdan wek tirk dihesibînin, dibêjin dê bibe tirk. Ew wek madeya xam a netewebûna tirkan dibînin. Armanca wan ew e ku bi tunekirinaqirkirina kurdan re miletekî tirk ava bikin. Zîhniyeteke wisa û polîtîkayeke wisa ye ku li cîhanê mîna wê tune ye.
Li ser vê bingehê êrîşeke du sed sal in didome heye. Bi rastî, ev di sedsala berê ya 19’an de hebûn. Lê ev biryaraqirkirina kurdan a ku di çaryeka yekem a sedsala 20’emîn de bi pevçûnên piştî Şerê Cîhanê yê Yekem û herî dawî jî bi Peymana Lozanê ya 24’ê Tîrmeha 1923’an derket holê. Bi peymana Îngilistan, Fransa û koomara tirk, dewletên din jî ev yek qebûl kirin. Cemiyeta Miletan a wê demê û Yekitiya Neteweyan jî piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn, ev zihniyet û polîtîka wek xwe qebûl kir.
Yanî pergala dewletparêz a gerdûnî ku di dewleta tirk, Cemiyeta Miletan û Neteweyên Yekbûyî de derket holê, li ser tunebûnaqirkirina kurdan û qirkirinaqirkirina kurdan ava bû. Ne tenê li ser Kurdan, bi giştî li ser zîhniyet û siyaseta qirkirinê ava bûye û hatiye avakirin.
Ji wê demê ve heta niha êrîş dikin. Dewletên netewe yên ku bi vê sîstemê hatin afirandin, berxwedana li dijî vê şikandin. Di navbera salên 1925 û 1940’î de li Rojhilat û Başûr jî bi heman rengî êrîş û rêbaz hatin şikandin. Li hemberî vê dijberiya herî berfireh bi fikir, hewldan, rêxistin û çalakiya Rêber Apo pêş ket. Derketina Rêbertiyê bi tevahî li dijî zîhniyet û polîtîkayeke bi vî rengî ya mêyinger, qirker e. Tunekirina wê, ji dîrokê birina wê û li şûna wê zîhniyet û siyaseteke ku têgihîştina neteweya demokratîk, biratî û jiyana azad a bi hev re û wekhev dihesibîne, pêngavek bû.
Êrîşên komployê yek bi yek têk diçin
Di destpêka salên 1970’yî de hewl dan pêşî li vê derketinê bigirin, lê bi ser neketin. Xwestin bi darbeya leşkerî ya faşîst a 12’ê Îlona 1980’yî pêşî li vê bigirin; nikarîbûn vê jî bi dest bixin. Piştre jî bi Rewşa Awarte ya 1987’an re hewl dan ku vê pêşketinê bişikênin û pêşî lê bigirin, lê nekarîbûn bikin. Nikarîbûn gerîla bişkînin. Herî dawî ragihandina agirbesta 1’ê Îlona 1998’an ji bo xwe weke firsend û hincet dîtin û bi tevlêkirina rêveberiya Başûr ê Kurdistanê re ji 9’ê Cotmeha 1998’an pêve bi armanca tunekirina Rêber Apo dest bi êrîşên komploya navneteweyî kirin. Bi gotineke din, êrîşa komploya navneteweyî planeke êrîşê bû ku ji bo qirkirinaqirkirina kurdan bi ser bikeve hat pêşxistin.
Di encama derketina Rêber Apo, pêşketina PKK’ê, têkbirina berxwedana gerîla û tasfiyekirina berxwedana gelê kurd de ev êrîş bi stratejiyeke rasterast tunekirina Rêbertî hat plankirin û kirin. Armanca wê tunekirina Rêber Apo bû. Li ser vê yekê tasfiyekirina PKK’ê bû û li ser van esasan jî qirkirinaqirkirina kurdan temam bikin bû. Ew bû ku qirkirina çandî ya li ser Kurdistanê bi ser bikeve, bigihêje encamê û bi vê yekê jî bi tunekitina Kurdayetiyê û bi qirkirinê pirsgirêka Kurd çareser bike. Bi vî rengî wê pergala dinyayê, pergala cîhanê ya li ser qirkirinê hatiye avakirin ewle bikin. Bi rastî 9’ê Cotmehê li ser vê bingehê rûda. 9’ê Cotmehê wekî roja tunekirinê hatibû dîtin. Armanca wan ew bû ku di rojekê tune bikin. Di ser re 25 sal derbas bûn. Niha jî bi heman armancê êrîş dikin, lê bi ser neketin. Zêdeyî 4 mehan li ser vê bingehê êrîşî Rêber Apo kirin.
Dema bi ser neketin, vê carê komploya 15’ê Sibatê xistin rojeva xwe. Yanî bi planeke komplogerî xwestin Rêber Apo dîl bigirin û radestî Tirkiyeyê bikin, li Îmraliyê îşkenceyê lê bikin, bixin nava pergala tecrîdê û bi darvekirinê tune bikin. Sîstema kurewî ya ku pirsgirêka Kurd derxistiye holê ev hemû kir. Yanî Îngilistan û Fransa weke serketiyên Şerê Cîhanê yê Yekem dest bi vê yekê kirin. Di dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn de ew serketî bûn. Emerîka jî li vê zêde bû, Îsraîl jî hat zêdekirin. Li tevahiya pergala dewletparêz hate zêdekirin. Wan biryara komployê dan. Rêveberiya Emerîkayê bi xwe jî ev yek xiste pratîkê. Yanî bi rê ve bir. Yê ku bi komploya 15’ê Sibatê revandin jî rêveberiya DYE’yê bû. DYE’yê mirov revandin. Tevî ku tu têkiliya wî bi wan re tune bû jî mirove revandin û dîl girtin. Ev 25 sal in dîl girtine.
Di rastiyê de, civaka Emerîkayê hewce ye hesabê vê ji rêveberiya heyî bipirse. Divê bibejin hûn kî ne? Hûn çawa ji vir û wir mirovan direvînin û dîl digirin? Çima dixin bin zilm û çewisandinê; divê bibêjin hûn li ser navê kê vê yekê dikin? Lê pirs û hişyariyeke wiha di civakê de nîne. Dewleta heyî li ser vê yekê çi bixwaze dike.
Rêber Apo paradîgma pêş xist
Di encamê de dema ku nekarîbûn îdamê pêk bînin vê carê pergala qirkirin, tecrîd, îşkence û Îmraliyê li ser navê polîtîkaya rizandinê Rêbertî bi temamî xistin tecrîdê û bi armanca têkbirina îdeolojîk û siyasî dest bi êrîşê kirin. Ev her tim qonaxên komployê ne. Her ku êrîşa komployê têk diçe, planên nû çêkirin. Xwestin Rêbertî di nava pergala îşkence û tecrîdê ya Îmraliyê de ji aliyê îdeolojîk û siyasî ve têk bibin û bi vî rengî birizînin. Di têkoşîna li Îmraliyê jî winda kirin. Rêber Apo li hemberî vê yekê negot firsend tuneye, derfet tune ye. Wî negot ez bi ser nakevim. Di şert û mercên herî dijwar û bê derfetiyê de lêkolîn kir, vekoland, nirxand, lêpirsî, fikrên nû hildiberand. Çawa ku qirkirin û îdamê pûç kir, siyaseta redkirinê jî pûç kir. Bi veguhertina paradîgmayê re rêya azadiyê danî pêşiya hemû bindestan. Çareseriya neteweya demokratîk a pirsgirêka Kurd derxist holê. Di warê teorîk de, weke xeteke siyasî ya îdeolojîk, weke plansaziya taktîkî ya stratejîk, ev yek weke zihniyetekê bi nav kir.
Li ser vê yekê jî zext zêdetir bûn. Di nava pergala Îmraliyê de gelek hîle û rêbazên êrîşê bikar anîn. Di dawiyê de, yek ji van serkeftî nebû. Rêber Apo di şert û mercên herî dijwar de fikrên xwe derxist holê. Bi derfetên herî kêm karîbû ramanên xwe bi awayekî nivîskî binivîsîne û bigihîne gelê kurd, jin, ciwan û tevahî mirovahiyê. Bi vî awayî dîwarên Îmraliyê hilweşand. Rêbertiya sêyemîn çêbû. Wî guhertinek paradîgmayê çêkir. Di serî de Kurd û jin, pirsgirêka Kurd û pirsgirêka jinê, ji bo hemû pirsgirêkên civakî yên ji ber pergala desthilatdarî û dewletparêz a 5 hezar salî pêk tên, rêbazên çareseriya demokratîk eşkere kir. Wî ev yek ji hemû mirovahiyê re vegot. Bi vî rengî komploya navneteweyî têk bir. Li Îmraliyê pergala îşkence, tecrîd û qirkirinê şikand. Sûrên Îmraliyê hilweşand. Her kes li her derê behsa Rêber Apo dike. Rêber Apo got; ‘Parêznameyên min li ku be ez jî li wir im.’ Rast. Niha parêzname li her derê ne. Lewma Rêber Apo li her derê ye.
Ev tecrîd û zexta girankirî ya li Îmraliyê tê çi wateyê? Ew du tiştan nîşan dide:
Yek; komploygerên navneteweyî hê jî di pêkanîna qirkirinaqirkirina kurdan de bi israr in. Serhişk in. Hemû derfetên xwe seferberî vir dikin. Ev hikûmet û pergala dewletparêz a ku di vê qirkirinê de cih digire, berpirsyarê vî tiştî ne. Hemû jî ji bo berjewendiyên xwe vê weke amûrekê bikar tînin. Dixwazin bikaranîna wê berdewam bikin. Ditirsin ku pirsgirêka Kurd çareser bibe, zîhniyet û polîtîkayên wan bên darizandin. Ditirsin ku li ber dîrokê hesab bidin. Ew ditirsin ku ew ê bên avêtin çopên dîrokê. Ji ber ku wî di çareseriya pirsgirêka Kurd de dibînin. Pirsgirêka Kurd, zîhniyet û siyaseta qirker a zêdeyî sed salî ku li dijî gelên Ermenî, Asûrî û Rûman tê meşandin, çareseriya pirsgirêka Kurd û azadiyaqirkirina kurdan ji xwe re wekî mirinê dibîne. Ji ber vê yekê ji bo pêşîgirtina li çareseriya pirsgirêkê, ji bo pêşîgirtina li demokratîkbûyînê û hîn zêdetir pêşxistin û piştgirîkirina dîktatoriya mêtînger a faşîst her tiştî dikin. Niha jî hebûna xwe di tunekirinaqirkirina kurdan de dibînin. Bi zîhniyeta qirkirinê dev ji siyasetê bernedan.
Ji aliyê din ve di heman demê de pîvaneke nû ya tolhildanê jî heye. Ji Rêber Apo tolê hiltînin. We çawa ev yek bi me kir? Îcar we çawa pêşî li îmhayê girt, we çawa pêşî li darvekirinê girt, we siyaseta rizandinê çawa têk bir? Te ramanên nû çawa hilberandin, te çawa nivîsandin? We çawa gihandiye civaka Kurd û mirovahiyê? We çawa Kurd, jinên wan, ciwanên wan, kedkarên wan û gelê kurd di vê rêyê de perwerde kir, temîr kir û kir fedayî? We çawa ewqasî azadîxwaz û hezkiriyênazadiyê anî xem hev û li dijî me têdikoşin? Dibêjin em çi bikin jî em nikarin pêşî lê bigirin. Rêber Apo berpirsyarê van tiştan dibînin. Yanî bi zext û êrîşan dixwazin tola xwe hilînin. Êrîşeke tolhildanê dikin, dipirsin çima û çawa we vê yekê li me kir? Hîn jî ev rewş heye.
Pergalên ku zilmê liqirkirina kurdan dike azad nabe
Lewma divê pergala Îmraliyê rast were fêmkirin. Di 25 saliya xwe de ye. Nêzîkî 25 salî ye. Di wê pergalê de 24 sal, 8 meh, 10 roj derbas bûn. Em bêjin 4 meh mane. Di wê pergalê de wê sala xwe ya 25’emîn biqedîne. Wê demê hewceye mirov vê pergalê rast fêm bike. Pêdivî pê heye ku meriv bi tevahî bigire dest û binirxîne. Em nikarin vê pergalê ji êrîşa komploya navneteweyî dûr binirxînin. Komploya navneteweyî weke pergala îşkence, tecrîd û qirkirinê ya Îmraliyê xwe didomîne. Ji ber vê yekê pirsgirêka bi navê Kurd bi pergala Îmraliyê tê jiyîn û bê çareserî tê hiştin. Êrîşa qirkirinê ya li dijîqirkirina kurdan li ser esasê pergala Îmraliyê tê organîzekirin, birêxistinkirin û birêvebirin. Ev di şexsê Rêber Apo de tê kirin. Ji ber ku îradeya Kurd a hebûn û azadiyê Rêber Apo temsîl dike. Ew ne kesekî ku li Îmraliyê hatiye bicihkirine. Ew ne rêxistineke wisa ye. Vîna gel a hebûn û azadiyê, vîna gelê kurd a hebûn û azadiyê ye. Ev wisa ye; di şexsê gelê kurd de ermenî, suryanî, aşûrî û rûm jî xwedî vîna hebûn û azadiyê ne. Ji ber ku jin û ciwan xwedî vîna azadiyê ne, mirovahî xwedî vîna azadiyê ye. Rêgezek giştî ye; ji ber ku yê ku zilmê li yê din dike nikare azad bibe. Wê demê pergaleke ku ewqasî zordestiyê liqirkirina kurdan dike nikare azad bibe.
Li cihekî ku Kurd lê bindest bin, kes nikare azad bibe û azad bijî. Tu di koletiyê de bijî, ez azad bibim; tu nikarî bibêjî tu winda dibî, lê ez dikarim azad bijîm. Ji wê re azadî nayê gotin. Jêre dibêjin serdestî, jêre dibêjin êrîşa qirkirinê, jêre dibêjin êrîşa îmhayê ya faşîst. Divê em bi vî awayî bibînin, bi vî awayî fêm bikin.
Wê demê pergala Îmraliyê tê wateya sîstema êrîşa qirkirinê ya mêtingerî ya li ser civaka Kurd hatiye ferzkirin. Siyaset bi wê zîhniyetê veguheriye pergala Îmraliyê û hemû taktîk û polîtîkayên xwe li wir hildiberîne. Di serî de weke êrîşekê arasteyî Rêbertiyê dike. Li dijî PKK’ê dike, li dijî hemûqirkirina kurdan dike, li dijî hemû jin û ciwanan dike. Arasteyî hemû gelan dike, arasteyî mirovahiyê dike.
Beriya her tiştî divê em zanibin ku sîstema Îmraliyê berdewamiya êrîşa komploya navneteweyî ye. Ger ku komplo ji holê rabe, wê demê pergala Îmraliyê hilweşe. Heta ku pergala Îmraliyê hebe em nikarin bibêjin ku komplo ji holê rabûye. Em nikarin bêjin pirsgirêka Kurd çareser dibe, dema ku komplo hebe. Ji ber vê yekê jî divê ev alî, ev pîvana pergala Îmraliyê were dîtin. Wê demê taybetmendî û avahiya navxweyî ya pergalê çi ne? Ji bo pêkanîna vê armancê tevdigere. Hinekan digotin ev sîstemeke ku her roj bimire, sîstemeke ji mirinê xerabtir e. Pergaleke bi vî rengî ya zext, zilm, tecrîd, îşkence û îmhayê ava kirin. Li ser Rêber Apo pêk tînin. Dema tê pirsîn ku sîstema Îmraliyê tê çi wateyê, bi rastî ev 25 sal in; di bingeha xwe de, divê ku mirov lê binêre û bibîne ku vê êrîşa mêtingerî, qirkirina sedsalan çi aniye serê civaka Kurd. Çawa êrîşî jinan kir, çawa êrîşî gel kir, çawa gund şewitandin? Çawa gor hilweşand, hestiyên mirovan avêt kaniyan, bi asîdan helandin, mirov xistin maşîneyan, cesedên wan kaş kirin, çi heqaret kirin, çi destavêtin kirin; divê ev hemû bên dîtin. Pêwîst e hemû rêbazên şerê taybet ên di van 25 salan de hatine pêşxistin û sepandin bên dîtin.
Di qirkirinaqirkirina kurdan de bi ser neketin
Di rastiyê de sîstema li Îmraliyê bi van pêkanînan heye. Ev hemû pêkanîn pergala Îmraliyê pêk tînin û jê qut nabin. Pergala Îmraliyê ji destpêkê ve pergala tecrîdê ye. Bi gotineke din, sîstemeke xeniqandinê, tecrîdê… Bi veqetandina Rêbertî ji cîhanê re nikarîbû pêşî li hilberandina ramanan bigire. Ger ev yek bibe PKK nikare xwe nû bike, perçe bibe. Hesab kirin ku ger Rêbertî û PKK bêbandor bimîne wê demê em dikarin bi rehetî qirkirinaqirkirina kurdan pêk bînin. Armanc ev bû, armanca kesên ku ev êrîşa komploya navneteweyî plan kirin û pêk anîn ev bû. Li gorî vê êrîşê rêxistin kirin û pêk anîn.
Helbet li Îmraliyê tecrîd heye. Û di asta herî pêşketî de ye. Li Îmraliyê di asteke nedîtî de îşkence tê kirin. Bi gotineke din, ji her cure îşkenceya fizîkî û derûnî rêbazên herî safîkirî hene. Cihê ku herî dawî şerê taybet lê tê meşandin û herî kûr lê tê meşandin Îmralî ye. Vê yekê li ser Rêber Apo pêk tînin.
Hin rêxistinên Fransî di salên 1990’î de daxuyanî dan. Em wê demê li Elmanyayê di zindanê de bûn. Tê bîra min; digotin, ‘Em Apo tehlîl dikin, li ser Abdullah Ocalan lêpirsîn û nirxandin dikin, em ji bo wî hevdîtinan dikin.’ Ji ber vê yekê emqirkirina kurdan li hemberî wan tehlîl dikin. Ez texmîn dikim ku ev êrîşa qirkirinê, êrîşa komplogerî çawa dikare bi serketî pêk were, lewaziyên wî çi ne, hêza wî çi ne, hêza wî çawa dikare ji holê were rakirin, qelsiyên wî çawa werin kûr kirin; mîna ku ji bo fêmkirinê vê yekê dikirin. Daxuyaniyek wiha dan û piştre komploya navneteweyî pêk hat. Di encama van lêkolînan de komplo derket holê.
Pergala Îmraliyê pergala qirkirinê ye, pergala îmhayê ye. Komploya navneteweyî li wir didome. Bêguman komplo êrîşeke îmhayê bû. Di 9’ê Cotmehê de xwestin Rêber Apo tune bikin. Heger ew razî bû ku ji Yewnanistanê vegere Sûriyê ku dihat plankirin wisa be-hukûmeta Yewnanistanê tevî hemû vexwendinan ketina wî ya nav sînorên Yewnanistanê qebûl nedikir. Veger li ser ferz kirin. Ger Rêber Apo vegeriya, wê li Behra Spî êrîş bikirana û tune bikira û kesî ferq nekira. Ji Sûriyeyê derket û neket Yewnanistanê, lewma nayê zanîn ka çi ye. Yên ku ev yek kirin, ew ê bi awayekî veşartî vê yekê bikin ku derbarê çi qewimî de tu agahî jî dernakeve. Bi rastî ev plan bû. Divê DYE îtîraf bike. Ew qas ne têgihîştî ye. Her tişt eşkere bû. Tişta ku derketiye holê hîn jî ne wisa ye ku mirov veşêre an jî bêje.
Pêdivî ye ku meriv bi sûcan re rûbirû bimîne û heke gengaz be, li rêyên lêborînê bigerin. Nexwe li vê dinyayê jiyaneke rast û paşeroj çênabe.
Piştre komploya 15’ê Sibatê ji bo darvekirinê çêkirin. Nexwe ne di şert û mercên Îmraliyê de jî 25 salan bi vî rengî Rêbertî nehiştine. Kenan Evren çi got? Cûntaya darbeya faşîst a leşkerî ya 12’ê Îlonê got, ‘Wan darvenekin ma em ê wan xwedî bikin.’ Wî darvekirin pêşbînî kir. Ev generalê sereke yê NATO’yê bû. Neh salan li Tirkiyeyê desthilatdarî kir. Sîstema îro ava kir. Komploya navneteweyî ji aliyê pergala Kenan Evren ve tê meşandin û birêvebirin. Dewlet, zîhniyet û siyaseta ku Kenan Evren ava kiriye wan bi rê ve dibe.
Hin kes wê demê şaş bûn. Ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd li Îmraliyê tiştek kirin û dikin. Yên ku ev kirin, weke ku dixwazin pirsgirêka Kurd çareser bikin, fikrên ne mantiqî, nebawer û radestbûyî derxistin pêş.
Li ser Îmraliyê qirkirin heye
Tu têkiliya wê bi rastiyê re tune bû. Xwestin wî îdam bikin, lê bi ser neketin. Rêber Apo da xuyakirin ku ev komplo di heman demê de êrîşeke mezin a li dijî Tirkiyeyê ye. Hem li ser civaka Tirkiyeyê hem jî dewleta tirk bandor kir. Di encamê de wan darvekirin ji polîtîkaya redkirinê ji bo xwe zerartir dît. Hesab kirin ku bi polîtîkaya redkirina pergala Îmraliyê wê bêhtir bi ser bikevin û encamên ku bi kêrî wan bên. Li ser vî esasî pergala Îmraliyê domandin. Têkoşîna Îmraliyê derket holê. Ji ber vê yekê, bingeha wê bi vî awayî ava dibe; wêranî heye, qirkirin heye.
Kurdek tê kuştin, gelo kesek qet pirs dike çima Kurdek hatiye kuştin? Dewleta tirk li ku derê bixwaze lê dixe, li Fransayê, li Elmanyayê, li Silêmaniyê, li her devera Rojhilata Navîn, li hemû Kurdistanê dixe. Kes napirse çima hûnqirkirina kurdan dixin. Li kê hatiye xistin dinêrin. Heger Kurd be, baş e. Çima? Ji ber ku dibe PKK’yî be.
Dema qirkirina Dersimê kirin mantiq li ku derê bû? Di fermanê de çi hatibû nivîsandin? Her kesê ku di pêşerojê de îdeala Kurdî di mejî û dilê xwe de hilgire, divê were kuştin. Ji ber vê yekê hûn çawa dipîvin? Wek mînak zarokê di zikê dayika xwe de; hûn ê çawa bipîvin? Zarokê 1-3-5 salî hatî dinê, hûn ê çawa bipîvin? Dema ku hûn mezin bibin hûn ê çawa zanibin ku hûn çi bikin? Derfet ji bo her kesî heye. Her zarokê Kurd ji dema ku digihê temenê hizirkirinê, di hiş û dilê xwe de îdeala Kurdî hildide. Di wê rewşê de fermanek derxistibûn û gotibûn ku ew sûcdarên potansiyel in û divê hemû bên qetilkirin. Komkujiya Dersimê li ser esasê fermaneke wiha pêk hat.
Niha, wek nimûne, qanûn ew qas zêde derbas nabe. Ji ber vê yekê tiştek bi navê heq û edaletê tune. Evqas komkujî heye, mirovahî di bin lingan de ye. Hestiyên mirovan tên kaşkirin, cesedên mirovan tên kaşkirin, gor tên vekirin, li ser goristanan avahî tên çêkirin. Ji zindiyan re hurmet tune ye, hurmeta miriyan tune, hurmeta tiştekî însanî tune ye. Vê faşîzma AKP-MHP’ê û dewleta tirk tiştekî bi navê mirovahiyê li Kurdistanê nehiştiye.
Ji bo nimûne, ew dikin. Civaka Tirkiyê nabêje hûn çima li ser navê me vê yekê dikin? Li dinyayê tu dewlet wiha nabêje. Nabêjin hûn çawa dikarin van tiştan bikin, ev pir zêde ye. Ew jî piştgirî û teşwîq dikin. Ew têne çareser kirin. Ew li ser piyan diparêzin. Kurd li ber xwe didin. Mînak bi hêza xwe, bi hêza xwe, bi derfetên xwe têkoşîna azadiyê pêş dixin û bi bedelên giran derbeyê dixin. Bi vê zîhniyeta qirker siyasetê qels dikin û tînin asta hilweşînê; Yên ku ev sîstem afirandine, yekser ji derve ve dest digrin. Yên ku ji qirkirinaqirkirina kurdan sûd werdigirin, wê zindî dihêlin û ji nû ve ava dikin.
Erdogan hatiye peywirdarkirin
Vaye darbe kirin. Kenan Evren û Tayyîp Erdogan wan tayîn kir û peywir dane wan. Tayyîp Erdogan komploger e. Ne partî ye, ne serok e, ne hêzeke siyasî ye; ew efserek e ku ji aliyê DYE ve hatiye wezîfedarkirin ku vê komploya siyasî pêk bîne û bi ser bikeve. 22 sal in bi saya hêzên girêdayî xwe hewl dide vê erka xwe pêk bîne. Ew wê rawestînin. Dibêjin, “Li Tirkiyeyê ji Mustafa Kemal û Înonû derbas bû. Yê ku herî zêde li ser desthilatdariyê ma…” Îcar çawa dibe? Di serî de dewleteke ku di nava têkçûn û hilweşandinê de ye, mirovek dikare demeke wisa dirêj li ser desthilatdariyê bimîne. Ma Xwedê ev kes şandiye? Ma heqê wê heye? tirkê herî nexwenda Tayyîp Erdogan e. Di artêşa tirk de generalê herî nexwenda Kenan Evren bû. Di siyaseta Tirkiyeyê de yê herî nexwenda û bê dîtin Tayyîp Erdogan e. Di wî de mûcîze tune. Yên ku ev qas çêkirine hêzên li pişt in. Gotin: ‘Bimeşe xulamê min’ Tayyîp jî meşiya û 22 sal in dimeşe. Hewl dide erka xwe ya ku hatiye erkdarkirin pêk bîne. Ji ber vê yekê ew li ser piyan dimîne. Ji ber vê yekê gelek kes li dora potê rûn kom dibin. Her kesî dît ku li pişt wî kesên ku jê re digotin bimeşe hene.
Ji ber vê yekê pergala qirkirinê pergala îmhayê ye. Ev qirkirineke bi vî rengî ye ku 25 sal in 24 saet, her saniye li ser Rêber Apo tê ferzkirin. Û ev yek li ser hemûqirkirina kurdan tê ferzkirin. Divê pergala Îmraliyê bi vî rengî bê dîtin. Ew jî pergala rêveberiyê ye. Ev pirsgirêka Kurd a ku jê re tê gotin, bi sîstema Îmraliyê tê birêvebirin. Qirkirinaqirkirina kurdan bi sîstema Îmraliyê tê kirin. Kurdistan parçe kirin. Her parçeyek dane dewletekê, lê her tim rêveberiyeke hevpar aqirkirina kurdan hebû. Divê em vê tu carî ji bîr nekin. Çar dewletên ku li Kurdistanê serdest bûn û dewletên ku ev pergala cîhanê ava kirin, pêşî peymanek bi navê Peymana Sadabatê ava kirin. Fransa, Îngilistan û paşê Emerîka ketin hundir. Hêzên ku pêşengiya vê pergala modernîteya kapîtalîst a cîhanî dikin, di bin rêveberiyeke hevpar de Kurdistanê birêve dibin. Pêşî Peymana Sadabatê ava kirin. Dema ku bi ser neket, peymana Bexdayê ava kirin. Ew jî bi ser neket. Yên ku piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn ji bo cîhanê giştî NATO ava kirin jî bi taybetî ji bo rêveberiya Kurd CENTO ava kirin. Nifûsa leşkerî, ev dewlet û pêşengên pergala modernîteya kapîtalîst a gerdûnî tevlî vê bûn. Rêveberiyeke wisa hevpar heye.
Êrîş ji hêla pergala Îmraliyê ve tên birêvebirin
Wan gelek salan bi Peymana Leşkerî ya CENTO re hevpar bi rê ve birin. Bi hilweşîna Şah li Îranê û şerê Îran û Iraqê re ev rêveberî têk çû. Îran ji vê yekê vekişiya. Lewma ev rêveberiya hevpar bêbandor bûye. Li ser vê yekê, wan di sala 1987 de rewşa awarte ragihand. Rewşa Awarte jî sîstema desthilatdariyê bû. Dixwestin bi Rewşa Awarte qirkirinaqirkirina kurdan bi rê ve bibin. Bi rastî jî ev yek hem Tirkiye û hem jî bi giştî Rojhilata Navîn dihat birêvebirin. Dema Rewşa Awarte têk çû, komploya navneteweyî xistin meriyetê. Pergala Îmraliyê ya îşkence, tecrîd û qirkirinê eşkere kirin.
Ev sîstem, weke Peymana Sadabetê, Peymana Bexdayê, CENTO, sîstema Walîtiyê ya Rewşa Awarte, sîstemeke rêveberiya hevpar e ku ev 25 sal in pirsgirêka Kurd bi rê ve dibe û qirkirinaqirkirina kurdan pêk tîne. Taybetmendiya wê heye ku pergala rêveberiyê ya bi vî rengî ye. Ji ber vê yekê jî weke her çalakiya li Îmraliyê li dijîqirkirina kurdan tê kirin û di encamê de qirkirinaqirkirina kurdan tê meşandin. Li gorî sîstema Îmraliyêqirkirina kurdan îdare dikin. Êrîşa qirkirinê ya li serqirkirina kurdan ji aliyê rêveberiya hevpar a Îmraliyê ve tê kirin. Rêveberiya hevpar a wisa.
Rêber Apo got, ‘Dema ez hatim, min CPT li pêşberî xwe dît.’ Ew pergala gerdûnî bû ku ew bir wir. DYE da. Serokwezîrê wê demê Bulent Ecevit got, ‘Min fêm nekir çima Emerîka Apo da me.’ Demekê li ser van difikirî, hewl dida wan fêm bike. Nikaribû fêm bike çima, lê ew bi guman bû. Ji ber ku wan erk û berpirsyariyên hevpar parve kiribûn. Pergaleke rêveberiya nû ava dikirin. Ji ber vê yekê wan hikûm kir.
Lê niha weke mînak pergala Îmraliyê ne tenê tecrîd û qirkirinê li ser Rêber Apo ferz dike; hemû êrîşên li dijî civaka Kurd bi sîstema rêveberiya Îmraliyê ve girêdayî ne. Ev dîktatoriya faşîst a li Tirkiyeyê ku bû sedema krîzeke ewqas giran a aborî, siyasî, çandî û civakî, depresyon û hilweşîn, ji pêkanînên li Kurdistanê tê. Ji zîhniyet û polîtîkaya qirkirinê ya li serqirkirina kurdan hatiye ferzkirin tê. Zîhniyet û siyaseta qirkirinê ya li serqirkirina kurdan tê ferzkirin, dema mijar dibe Tirkiye dibe dîktatoriyeke tund a nîjadperest, neteweperest, şovenîst û faşîst. Zîhniyeta faşîst a nîjadperest, şovenîst jî dibe siyaset.
Cûntaya 12’ê Îlonê ev pêk anî. Niha jî dîktatoriya faşîst a AKP-MHP’ê vê dike. Ger hûn bala xwe bidinê hemû dîktatoriyên faşîst in. Qirkirinaqirkirina kurdan li Tirkiyeyê weke dîktatoriyeke faşîst nîşan dide. Ev qas pevçûn li Rojhilata Navîn weke êrîş û tehdîdek li ser mirovahiyê tê nîşandan. Tenê bi Tirkiye û Kurdistanê re sînordar nîne, bandorê li hemû herêmê û cîhanê jî dike. Pêşketina ewqas nijadperestiya li cîhanê, bi navê faşîzma Hîtler di Şerê Cîhanê yê Duyemîn de têk çû, demokrasî bi ser ket, wê li her derê pêşketina demokratîk çêbibe. Ma bûye demokrasî? Berevajî vê, faşîzma şerê taybet li hemû dewletan bû desthilatdar. Sîstema Neteweyên Yekbûyî sîstemeke şerê taybet e. Sîstema şerê taybet a netew-dewletê ye ku li hemû qadan tê sepandin. Netew dewlet tê wateya rêveberiya şerê taybet. Ya ku li cîhanê tê ferzkirin ev e. Ev hemû bi hev ve girêdayî ne.
Ji ber vê yekê divê em vê yekê bibêjin. Berxwedana Îmraliyê, rastiya Rêber Apo, berxwedaneke li hemberî sîstemeke bi vî rengî û sîstema êrîşkar, sîstema qirkirinê, êrîşa zîhniyet û siyaseta qirker e. Pergal sîstemeke wisa ye. Hewce ye ku pergal bi tevahî were dîtin û rast were fêm kirin. Tenê mirov bibêje li Îmraliyê îşkence heye têrê nake. Tenê gotina li Îmraliyê tecrîd têrê nake. Ku mirov bibêje qirkirin heye têrê nake. Di pergala Îmraliyê de tecrîd, îşkence û qirkirin heye. Tecrîd rêbaza êrîşa komploya navneteweyî ya li ser pergala Îmraliyê ye. Sîstema îşkenceya Îmraliyê rêbaza êrîşê ye, jenosîd cewherê wê ye. Ev hene, lê divê ew bi tenê neyên hesibandin. Li vir pergala rêveberiyê jî heye. Ji ber vê yekê divê li dijî pergalê têbikoşin.
Tecrîd yek alî ye. Sîstema Îmraliyê, êrîşa komploya navneteweyî ya ku xwe dispêre wê û pirsgirêka Kurd nagire nava xwe. Tê gotin ku divê bi Rêber Apo re hevdîtin pêk were. Gelek caran hevdîtin dihatin kirin, lê zêde wateyek nedihat. Heya ku pergala Îmraliyê hebe, heta ku Rêber Apo weke îradeya hebûn û azadiyê ya gelê kurd di bin sîstemeke bi vî rengî de be, yanî tecrîd yek bi yek ji holê ranabe, rewşeke bê tecrîd, rewşek bê êşkence çênabe, ji tu pirsgirêkê re çareserî nabe. Ji ber vê yekê hûn ê li dijî tecrîdê derkevin, hûn ê li dijî îşkenceyê derkevin, hûn ê li dijî qirkirinaqirkirina kurdan derkevin, li dijî êrîşa komploya navneteweyî derkevin, hûn ê li dijî pirsgirêka Kurd derkevin, hûn ê çareseriya vê pirsgirêkê bixwazin. Rakirina pergala Îmraliyê tê wateya bidawîkirina tecrîdê û misogerkirina azadiya fîzîkî ya Rêber Apo. Heta ku Rêber Apo ji aliyê fîzîkî ve azad nebe, ev nayê wê wateyê ku pergala Îmraliyê hatiye hilweşandin. Ji ber vê yekê komploya navneteweyî tu carî bi dawî nabe. Lewma pirsgirêka Kurd çareser nabe. Azadiya fizîkî ya Rêber Apo, parçebûna pergala Îmraliyê, bi temamî tunekirina komploya navneteweyî û çareseriya pirsgirêka Kurd li ser esasê azadiya kurd bi hev ve girêdayî ne. Ew mîna goşt û neynûkan bi hev ve girêdayî ye.
Hewce ye ku meriv bi tevahî nêzîk bibe. Tenê tecrîd teng û têrê nake. Tenê bi têkoşîna li dijî tecrîdê encam nayê girtin. Têkoşîn divê bi temamî tunekirina pergala Îmraliyê û azadiya fîzîkî ya Rêber Apo bike armanc.
Ka em carekê bifikirin. Ev nabe; dê tecrîd rabe, Rêber Apo li Îmraliyê be. Wisa nabe. Di çarçoveya pergala Îmraliyê ya îşkence, tecrîd û qirkirinê de ev bêrî nabe. Di sala 2014-15’an de hewl didin vê bikin. Bi rastî, ew destpêkek bû, ji ber vê yekê ew li ser pêk hat. Ku nebe ev li Îmraliyê pêk nayê. Heya pergala Îmralî, îşkence, tecrîd û qirkirinê hebe, pirsgirêka Kurd çareser nabe, têkoşîna ku ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd û tinekirina komploya navneteweyî tê kirin, encam nade. Ji bo vê jî fikra ku dê tecrîd rabe, li Îmraliyê hevdîtin bên kirin û pirsgirêkên me bên çareserkirin fikreke şaş e. Yên ku xwedî feraset û bendewariyeke wiha ne, şaş in. Divê ew xeletiyên xwe rast bikin. Ew ê teqez nebe. Çareseriya pirsgirêka Kurd wê bi tevahî têkbirina komploya navneteweyî, tinekirina pergala Îmraliyê û azadiya fîzîkî ya Rêber Apo pêk were. Ev hemû girêdayî azadiya fîzîkî ya Rêber Apo ye. Bi vê yekê wê tecrîd bi dawî bibe, êşkence bi dawî bibe, yekbûyîn û azadiyaqirkirina kurdan were qebûlkirin, demokratîkbûyîna Tirkiyeyê û rizgariya mirovahiyê ji vê zîhniyet û polîtîkaya kolonyalîst, qirker pêk were. Ji ber vê yekê divê têkoşîn tenê bi tecrîdê neyê sînordarkirin, bi armanca bi temamî ji holê rakirina îşkenceya Îmraliyê û azadiya fîzîkî ya Rêber Apo armanc be,
Di têkoşîna 26 salan de divê teqez li ser vê armancê li dijî komploya navneteweyî, li dijî pergala Îmraliyê ya îşkence, tecrîd û qirkirinê têkoşîn bê meşandin. Divê em têkoşîna li dijî tecrîdê weke têkoşîna azadiya fîzîkî ya Rêber Apo bimeşînin. Li ser esasê azadiya fîzîkî ya Rêber Apo û çareseriya pirsgirêka Kurd divê her kes li ku be hemû derfetên xwe ji bo têkoşînê seferber bike. Tenê wê demê pêşî li komkujî, qirkirin û şerên li Kurdistanê tê girtin. Ger ev yek pêk were li Tirkiyeyê rê li ber demokratîkbûnê vebe. Tenê li ser wê bingehê Tirkiye dikare Destûra Bingehîn a nû û demokratîk çêbike û van nîqaşan bike.
Ma bi zîhniyet û siyaseteke mêtinger, qirker, faşîst kuqirkirina kurdan nahesibîne, dixwaze wan tine bike, ji bo vê jî her cure êrîşan pêk tîne, dikare Destûra Bingehîn a nû çêbikin? Tayyîp Erdogan daxwaza Destûra Bingehîn a nû dike. Gotin, ‘Bi şêwazê berê destûreke nû çênabe.’ Ji Destûra Bingehîn a darbeya 12’ê Îlonê wêdetir wê çi bêje? Wê çi li lê zêde bike?
Dijminatiya Kurdan, dijminatiya jinan, dijminatiya kedkaran e, ji bilî xwe pêşbîniya hebûn û jiyana kesekî din nake. Ev kes, ev zihniyet wê çi nû pêşkêşî bike? Ew ê çi demokrasî, biratî û azadiyê bi xwe re bîne da ku destûreke nû ya sivîl çêbike? Tenê ji ber ku min yek nû çêkir ku dê yek an du peyvan biguherîne û hewl bide mirovan bixapîne. Wisa nabe.
Demokratîkbûna Tirkiyeyê û rizgarkirina mirovahiyê ji vê zîhniyet û siyaseta qirker bi qebûlkirina hebûn û azadiyaqirkirina kurdan ve girêdayî ye. Ev tê wateya azadiya fîzîkî ya Rêber Apo; Îmraliyê girêdayî parçebûna pergala îşkence, tecrîd û qirkirinê ye. Ew bi hilweşandina wê ve girêdayî ye. Divê em teqez wisa bibînin. Ger ev yek bibe, wê qirkirina Ermeniyan çareser bibe, qirkirina Rûman çareser bibe, Anatolya û Mezopotamya jî weke di dîrokê de bibe bihuşta ziman û çandan. Ev dojeh wê winda bibe. Dojehek an du sedsalan winda dibe û dîsa bibe bihuşt. Her kesê ku bixwaze mafê jiyanê heye. Her kes jiyana xwe bi biratî û azadiyê derbas dike. Hêz, piştgirî û hevgirtinê didin hev.
Ji ber vê yekê azadiya Kurdan, demokratîkbûna Tirkiyeyê, pêşxistina demokrasiyê li Rojhilata Navîn û cîhanê, azadiya fîzîkî ya Rêber Apo ya li dijî komploya navneteweyî ya ku di sala 26’an de afirand, pergala îşkence û tecrîdê. Sîstema tecrîd û qirkirinê û çareseriya pirsgirêka Kurd, li ser vê bingehê em dibêjin werin em hemû bi hev re li her qadê têkoşînê bilind bikin û mirovahiyê ji vê zîhniyet û siyaseta ku komkujî û tunekirinê rizgar bikin.”
