Dewleta tirk a qirker li ser gelên Kurdistanê qirkirina çanî û fîzîkî dimeşîne. Desthilata faşîst a AKP-MHP’ vê qirkirinê bi awayeke herî hovane dimeşîne. Zextên li ser zimanê kurdî roj bi roj zêde dibin. Gelek kes ji ber ku bi kurdî diaxivin an jî bi kurdî distrên an tên êşkencekirin an jî tên girtin. Ji bo kurdî di nava civakê de gav bi gav were asîmîlekirin û ji holê bê rakirin di nava hewldaneke dijwar de ne. Dewleta tirk her çendî nikare bi qirkirina civakî zimanê kurdî tine bike jî, hewl dide zimanê kurdî asîmîle û dejenere bike. Bi rêzefîlmên televîzyonê, bi stranên guhertî û bi gotinên dejenerebûyî hewl tê dayîn nirxên gelê kurd bên tunekirin. Dewleta tirk a ku qirkirina civakî û endezyariya civakî baş bi kar tîne, ji bo zimanê kurdî nebe zimanek û nebe zimanê jiyanê çi jê tê dike.
Endama Komeleya Lêkolînên kurdî Remziye Alparslan zext û polîtîkayên asîmîlasyonê yên li ser zimanê kurdî nirxand kir. Remziye Alparslan diyar kir ku zextên li ser zimanê kurdî bi nasnameyê ve girêdayî ne û got: “Dîroka komara Tirkiyeyê bi komkujî û binpêkirinên mafan ên li dijî kurdan tije ye. Ziman ji hev cihêbûna me ye, yan jî nîşaneya nêzîkbûna me ye û nasnameya civakên li derdora me nîşan dide. Ev veqetandin an jî nêzîkbûn diyardeyeke çandî ye û jiyana hevpar a bi dîrokê re nîşan dide; ji bilî nîqaşên di nav kurdan de, balê dikişîne ser naskirina nasname û cudahiyên ku parçeyek ji vê nasnameyê ne. Ev rewş bi nasnameyeke cihêreng û bi nasnameyeke zordar (nasnameya serdest û pêkutiyê dike) ve girêdayî ye.
Di heman demê de, ev rewş tiştekî li ser avahiyê û xwediyên wê hewce dike; Naxwazin ev rastî were dîtin û her dem bi eşkere yan jî veşartî înkar dikin. Ev tirsa wan zêde dike. Bi kurt û kurmancî, dema ku kurdî nasname û daxwazên kurdan derdixe holê, dîwarekî zimanî yê neteweyî (ji bo sîstemê û yên ku wê diparêzin tim tirkî ye) çêdike. Ji ber vê yekê zext û êrîşên li ser zimanê kurdî bi hevnegirtina nasname û zimanê kurdî ve girêdayî ne. Dîroka zext û êrîşên li ser kurd û kurdan rewşek e ku her kes ji bo me dibîne; em vê yekê gelek caran dibêjin.
Asîmîlasyona li ser kurdn plankirî û sîstematîk pêk tînin
Pêvajoya ku bi xebatên nûjenkirina Împaratoriya Osmanî dest pê kir, îdeolojiya netew-dewlet û nijadperestiyê hişt ku di nava rewşenbîr û elîtên desthilatdar ên wê demê de rêya xwe bibîne. Lê serdema Komara Tirkiyeyê bi komkujiyên li dijî kurdan û binpêkirina hemû mafan re kete nav hev. Ji wan rojan ve berxwedan û serhildanên kurdan derketine holê û ev pêvajo bi giranî heta heyama panzdeh salan (li ser pêvajoya afirandin û diyarkirina normeke nû) berdewam kir. Ev înkar û nepejirandin bi armanca zextê li ser kurdan, tinehesibandina wan û asîmîlasyonê bi awayekî plankirî û sîstematîk pêk hat; Îro jî li hemû sazî û rêxistinên fermî berdewam dike. Ji ber vê yekê cureyên cuda yên çapkirinê; rewşên weke qedexekirina saziyên ziman, qedexekirina pirtûkan, binçavkirina dengbêjan an jî bi zextan reqsvanan tên darizandin û hewl tê dayîn mekanîzmayeke bi vî rengî bê çêkirin. Ev êrîş û zext nîşaneya polîtîkaya înkarê û hewldana domandina desthilatdariyê ye. Armanc ew e ku civak bi giştî û bi taybetî jî nifşên nû ji zimanê xwe dûr bikevin. Bi kurtasî armanca van êrîşan krîmînalîzekirina ziman û çandê û astengkirina xebatên li ser ziman û çanda kurdî ye.”
Zetên li ser ziman û çanda kurdî didomiin
Remziye Alparslan bal kişand ser daxuyaniyên hikûmetê yên der barê zimanê zikmakî de jî, diyar kir ku hikûmet bi van daxuyaniyan dixwaze xwe weke ku van zextan nake nîşan bide û wiha dewam kir: “Her tim dixwazin xwe weke mexdûr nîşan bidin û ji hemû zextan dûr bikevin. Ger em her tiştê ku ew dibêjin lêkolîn bikin, em ê vê nimûneyê bibînin. Li vir jî dixwazin li ser zilma di serdemên destpêkê yên komara Tirkiyeyê de nîqaş bikin; lê ew naxwazin encamên vê cudakariya ku heta roja me ya îro jî berdewam dike bibînin, çiqas kes di encamê de zirarê bibînin, girtî bin û jiyana xwe ji dest bidin. Divê em rastiyan li hemberî vê bibînin. Zextên li ser zimanê kurdî berdewam dikin û hikûmeta AKP’ê (niha bi MHPê re ye) li gor berjewendiyên xwe nêzîkî vê meseleyê dibe û di van deh salên dawî de ev rewş hê zêdetir kiriye. Saziya ziman hat girtin û zextên li ser zimanekî ku bandor li civakê dike hat kirin. Çi dibe bila bibe, civak bi awayekî bi rê ve birin û kurdî jî di nava vê zilmê de bû. Divê mirov van ji bîr neke. Herî dawî xebatkarên MED-DER û Weşanên Payîz û mamosteyên ku perwerdeya zimanê kurdî didin hatin binçavkirin. Her wiha mamoste Eyup Sûbaşi, mamosteyê zimanê kurdî û serokê berê yê komeleya me hat cezakirin. Dema em li îdianameyê dinêrin dibînin ku; kovarên kurdî, kurdnasî û wêjeya kurdî û dîroka kurd wek mijarên tawanbariyê dibînin. Ev ji bo me rastiyeke din îfade dike û ev jî ji gotinên wan cuda ye.Ji ber vê yekê eger dixwazin tiştekî bikin yan jî xwe ji rewşa berê cuda nîşan bidin, divê bi kiryarên xwe vê yekê îspat bikin û ji van zextan dûr bisekinin.”
Remziye Alparslan anî ziman ku armanca polîtîkayên asîmîlasyonê tinekirina nasname û gelên cuda ye û wiha domand: “Asîmîlasyon êrîşa li dijî hebûn û nasnameyê ye. Armanc tunekirina civak û gelên cuda ye; Divê helwesta me ya li hemberî vê yekê zelal û vekirî be. Perwerdeya kurdî û nenasîna nasnameya kurdî zirareke mezin dide zimanê me û dibe sedema kêmbûna wan. Her wiha krîmînalîzekirina zimanê kurdî û biçûkdîtina kurdan, çand û zimanê kurdî zirareke mezin dide ziman û çanda kurdî. Divê em li dijî van pirsgirêkan têbikoşin, hebûna xwe bi zimanê xwe biparêzin, nasnameya kurdî bilind bikin û azadiya xwe misoger bikin. Lê di vê xalê de divê helwesta me ciddî, bi plan û bi bername be. Stratejiya me divê hînbûn û belavkirina zimanê nivîskî yê kurdî be. Divê di bikaranîna ziman û şêwaza axaftinê de tengkirin û dubendî nebe; di vê çerçoveyê de divê ku em yekitî û pêşketina xwe misoger bikin. Bi dîtina min, di pêvajoya guherîna zimanan de, biwêj û têgehên nû dikevin zimanên me yan jî derbasî zimanên din dibin. Lê belê, eger zimanek sînorkirî be, wê demê zehmet e ku meriv vê rewşê nîqaş bike, ji ber ku wekhevî di navbera wan de pêk nayê. Rewşa kurdan a li vir jî bi vî rengî ye. Ji ber ku bi salan e gelek tişt hatine paşguhkirin û di çarçoveyek pir bisînor de hatine girtin; vê yekê bandoreke neyînî li pêşketina kurdî kir. Divê em bi awayekî zelal statuya nasnameya kurdî diyar bikin.”
