Endama Platfromê Derûdorî û Xozayî ya qezaya Îlîçî, Fusûn Kayra vat, 20 tonî sîyanuro ke rijnayê Çemê Firatî bi qandê karasetê Çernobîlî bi tesîr o û vat, madeno ke 12 serrî yo fealîyetan keno, hedef keno ke hîrê qatî pîl bibo û no bêro ca, do heme mintiqa heta Koyê Munzurî bibo wareyê madenî.
21ê Hezîranê de dewa Çoplerî ya qezaya Îlîçî ya Erzinganî şîrketê madenê zerdî yê Anagoldî, bi hetkarîya Tirkîya û Kanadayî 2010î ra heta nika fealîyetan keno û 20 tonî sîyanur rijna Çemê Firatî. Anagold Madeno ke hedefê sûcdarîyan o îdîa kerd ke bi pêroyî 8 kg sîyanur bîyo û lezkî ameyo pakerdiş. Walîyê Erzinganî îdîa kerd ke sîyanur nêresayo Çemê Firatî.
Wezaretê Bedilnayîşê Îklîm, Şaristanijî û Derûdorîyî ke muracatê dozgerîye yê sûcî kerdî da zanayene ke lêşinî nêverdayo çem û qandê 16 mîlyon ceza dayo şîrketî.
Goreyê cigêrayîşo ke ameyo kerdiş Hewzaya Firatî ya Corî, bi pêroyî nê ra tesîr bîya. Endama Platfromê Derûdorî û Xozayî yê Îlîçî Fusûn Kayra tesîrê sîyanurî yê serê mintiqa de û talûkeyê nika ra pey do bêrê ciwîyayîş, erjna.
‘2 mengî de 2 qezayî ameyî meydan’
Fusune da zanayene ke maden de 2 mengî de 2 reyî qezayî ameyê meydan û teqinayîşo peyîn vernîya mengêk ameyo meydan û vat: “Dimayê hezazî wareyê Îlîçî de heriknayîşêk virazîyabi. Hem şîrket, hem wezaret hem walîyî tekzîb kerd. Mufetîş şî mintiqa la ame nimitiş. Di serebûtê peynî de bi zorîya rayapêroyî virazîya û vera nê bêçare mendî malûmat bidê. Teqênayîşo peyîn de di boriyê sîyanurî berdêne, ame ca. Bi nê teqênayîşê borîyî dir sîyanur vejîya teverê madenî. Vera nê tekzîb nêkerdî. Sedat Cezayîrlîoglû yo ke mintiqa de seba Derdorî têkoşîn keno dîyayîşkîyê ci girewtî.”
Di zabitname de 20 tonî ra derbas beno
Fusune wina dewam kerd: “Muracatê sûcî ame kerdiş û di zabitnameyê cendirman de no sey tonajî ney, sey metrekupî ameyo dayîş. La 20m3 tekabulê 20 tonî keno. No sîyanur tewirê herdî bî. Sey walîyî zî îdîa kerd ke nêherekîyayo verê çemî, kewto mîyanê awe. A awe zî şina Karasû û uca ra zî şina Çemê Firatî. No bi vîdeoyan isbatkerdeyo.”
‘Do hîrê qatî pîl bibo ‘
Fusun dîyar kerd ke na rewşe tena bi Ezirgan û Îlîçî sînor nêmanena û do tesîr ro heme Hewzaya Firatê Corî bikero û wina eşkera kerd: “Do Firatî ra heta Herran û Sûrîye şêro. La nêwazenê nê talûkeyê pîlî bidê asênayîş. Her tim sey babetêke qij mojnenê ra. La ma zelal vanê no rijnayîşêk ekolojîk o. Nika yeno pawitiş ke kapasîteyê madenî bêro pîlkerdiş. Keşfê nê ame kerdiş. Raporê ci di menga Nîsane de yeno pawitiş. Eke bêro tesdîqkerdiş çi heyf do maden hîrê qatî zêde pîl bibo. Di na babete de zî raporê ÇEDî zî pozîtîf o. Eke wina bibo do her ca bibo maden.”
‘Qansêr û merg zêde yeno vînayîş’
Fusune dîyar kerd ke Îlîçê Ezirganî de serebûtê qansêrî û mergî zaf yenê vînayîş û wina derg kerd: “La çi heyf ke yeno nimitiş. Nika hende sîyanuro ke tewirê herdî û awe bîyo do serebûtan hinî zafêr zêde bikero. Tena sîyanur ney, sulfîrîk asît zî te de yo. Hedefê ma no yo ke no maden bêro vindarnayîş û ganî heme mintiqa wayîr ro ekolojîyî vejîyo.”
‘Ma bi tehlukeyêkê sey Çernobîlî dir rî bi rî yê’
Fusune peynîyê qiseyê xo de eşkera kerd ke wezaret, cezaya ke dayo şîrketî pesnê xo dano, la mintiqa de rijnayîşêkê ekolojîkî yê pîl yeno ciwîyayîş, agêrayîşê nê bi tu tewirî çin o û wina peynî ro ci ard: “Rewşêka bêro nimitiş nîya. Na cezaya ke ro ci birnaya qezencê înan ê rojêke nîya zî. Seba nê, nizdîbîyayîşêk winasî qîm nêkeno. Hedefê ma maden bêro vindarnayîş. Ma bi tehlukeyêk bi qandê Çernobîlî dir rî bi rî yê. Ganî heme Tirkîya bala xo bidê na mintiqa. Ganî zorî bêro awankerdiş. Ganî ma duştê nê de têkoşînê xo pîl bikerê.”
