Zaf cayanê dinya de weçînayîşî, çarçeweya demokrasîya temsîlî de virazîyenî û şarî bi îradeyê xo namzetanê xo weçînenî. Labalê ma baş zanê ke weçînayîşî ge-ge hetê gelek pergalan ra nênê hesibnayene û îradeyê şarî binê lingan de maneno. Ê pergalan ra yew zî pergala faşîst û yewperest a Tirkan a. Dewleta Tirkî bi serran o ke îradeyê şarê Kurdî binê lingan de pelexnena. Dewlete her tim eynî polîtîkayan erzena dewre û bi no qeyde wazena ke Kurdî teberê sîyasetî de bimanî û îradeyê Kurdan nêro temsîlkerdene.
Sîyasetê Kurdan serranê 90an de destpê kerd û heta nika bi xoverdayîşêko pîl lingan ser de yo. 2ê adare 1994î de bi tepiştişê parlamenteranê DEPî sîyasetê Kurdî derbeya yewine dî. 1994î ra dima gelek partîyê Kurdan ameyê padayene û sîyasetkarê Kurdî zî erzîyayê zindanan. Kurdan vera nê polîtîkayanê dewlete de qet peyser game nêeşt û serranê 2000an de hêna zêde sîyaset de ca girewt. Helbet nê serran de zî eynî tewir polîtîkayî bibî û partîyê ke ameyê awankerdene ameyê padayene.
Nê çar serranê peyênan de vera sîyasetî û gelek çiyan de polîtîkayê ke bibî hêna zêde bîyê û dewlete zilmê xo zêdna. Zor û zilmê nê demo peyên zî yê heme wextan ra cîya yê. Kurdî nê 4 serranê peyênan de zaf çiyê neweyî dîyê û înan ra yew zî qeyûm bi. Qeyûmî seba xespkerdişê şaredarîyanê Kurdan ameyê tayînkerdene û no xesp 2016î de destpê kerd. Badê 3 serran 31ê adare 2019î de weçînayîşê mehelî ameyê viraştene û Kurdî şaredarîyanê xo peyser girewtî. 19ê tebaxe 2019î de Kurdî bi xebera tayînkerdişê qeyûman hîşyar bîyê û dîyê ke vera îradeyê înan de derbeyêka bîne virazîyaya. Na derbe, derbeya verênan ra cîya nêbî û metodê derbe zî eynî bî: Qeyûmî. Walîyê hîrê bajaranê girdan sey xespkerî, şaredarîyan rê ameyê tayînkerdene. Hetêk de qeyûmî heto bîn de zî waştişê îşqalê Rojawanê Kurdistanî; vindertişê dewlete mojneno heme hetan. Xura Rayverê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî, pêvînayîşê xo yo peyên de behsê aqilê dewlete kerdibi û vatibi, ‘Aqilê dewlete verê şerî de ca gêno.’ No vate û kerdenê nikayîn ê dewlete heme mojnenê ma ke dewlete şerê xo de zî zilmê xo de zî israr kena. No israr do dewlete biresno kamca, kesî nêzano labelê gere Kurdî seba heme çiyan xo amade bikerî.
Roja ke dest nîya hîrê şaredarîyan ser o heta nika şar û parlamenterê şarî çalakîyan de yê. Şar û parlamenterê ke seba şaredarîyan kewtî kuçeyan û xo ver danî, raştê her tewir hêrişan ameyê. Domanî, îxtîyarî, cinîyî, camêrdî; zaf kesî raştê heqeretê dewlete ameyê, la nê heqeretan ver zî kuçeyan de xo ver danî. Şar tena çiyêk vano; eke şima dest nayêne şaredarîyan ser o, şima çira weçînayîş viraşt? No vatiş yan zî no pers, esasê xo de zaf çiyan vano. Şar hînî bawerîya xo weçînayîşan ra nêano; Kurdî bi nê kerdenanê dewlete pergale ra cîya benî. Cîyabîyayîşê Kurdan do zaf çiyan bibedelno. Labelê gere her çi ra ver gere mîyanê şarî de hêvî û bawerî bêrî xurtkerdene. Bi xoverdayîşo ke nika sere de hîrê bajaran û gelek cayanê bînan de esto, do hêvî û bawerî xo newe bikerî, eke naye bibo do kes nêeşko vernîya şarê Kurdî bigîro. Îrade bi xoverdayîş esto, heta ke xoverdayîş çîn bo vatişê estbîyayîşê îradeyî veng o. Şarê Kurdî bi xoverdayîşê xo do îradeyê xo destê zilmkaran ra bigîro.
