Reberê Gelê Kurd, ji bo gelê kurd gotibû “gelê kurd gelê newrozê ye.”Dibe ku newroz jibo gelek civakan xwedî wateyek be. Lê ji bo kurdan wateya wê cudaye. Newroz û kurd, kurd û Newroz, hertim bi hevre tê bibîr anîn.
Gelek civakên rojhilata navîn û Asya Navîn Newroz wek cejna biharê pîroz dikin. Mirov berê li hember xwezayê ewqas ne bi hêz bû. Jiber vê yekêji demsalan, li ser jiyana mirovahî bandor dikir. Demsala zivistanê ji bo însanan berf, baran, serma, tarîtî û birçîbûn bû. Dema zivistan xilas dibû û bihar dihat kêf xweş û dil xweş dibûn. Bihar ji bo wan şahî şînahî ronahî û bereketê bû. Jiber vê yekî jî 21 Adarê, wek rojek nû, wek destpêka biharî didîtin û pîroz dikirin. Gelek civak ji, rojên ku ji bo xwe teybet û pîroz dîtiye, bi vê rojê vê girêdaye. Civakên Elewî ev roj wek rojbûyîna Hz. Elî û roja ku Hz. Elî bûye xelîfe dibînin û pirozdikin.
Lê civakên aryen û teybet ji kurd ev roj bi wateyek cuda pêşwazi dikin. BM sala 632 roja rizgarkirina gelên aryen ji destê Qralên Asûrane. Qralen asuriyan zilmek mezin li ser gelan dimeşanda. zilm û xeddariya Qralên asûran di dîrokeke bi nav û denge. Împaratoriya Medan Împaratoriya Asuran tekbir û ev roj bû rojek cejn û şahî.Dîsa ligor efsaneya Newrozê, BM sala 632’yan roja ku Kawayê Hesinkar, serî li hember Dehaqê zalim rakiriye û wî kuştiye. Bi kuştina Dehaqê zilmkar, herçar aliyê welatê Medya, agirê azadiye, agire serkeftinê tê pexistin. Jiber vê yeke jî newroz li hember zilmê serhildan û berxwedane. Newroz roja azadiya gelan û serkeftina mazlûmane. Ev 1634 sale, gelê kurd û gelên aryen bi vi wateyi, bi cejn, bi şahî Newrozê pîroz dikin. Gelê Kurd ev 1634 sale vi roji dikin roja berxwedanê, serhildanê û bilindkirina têkoşînê. Li hember Dehaqan, her sal li gor rihê demê, Agirî Newroz geş dike û bi coşek mezin pîroz dike.
Di têkoşîna 40 salî de Newroz bi rîhek cuda hatiye pîrozkirin.berxwedana Kawayê hemdem Mazlum Dogan, li hember Dehaqê demê Esat Oktay destpêkek nû bû. Di Roja Newrozêde rojek nû dîrokek nû da destpêkirin. Piştê Mazlum Dogan, Zekiye, Rehsan, Bêrîvan û Ronahiyan ji, xwe kirin agir û Newroz gihandin qonaxek nû. Di salên 90’î de Newroz qedexe bû. Gelên Şirnex, Cizîr û Nisêbînê agirê berxwedanê mezinkirin û Agirî Newrozê gûrkirin. Bi fedekari û bedelên giran qedexa li ser Newrozê rabû û her sal bi milyonan kurd daketîn qadan û li gor rihê demê newroz pîroz kirin.
Îsal jî bi rihê demdema azadiyê û bi 50 saliya têkoşîna rêberên xwe Newrozê pêşwazî dikin. Hê ji niha ve coşa Newrozê hemû bajarên Kurdistanê belavbûye. Li kolan û taxan li gund û bajaran agirê Newrozê gur kirine. Wê roja Newrozê ev coş û beroş derkeve asta herî jor. Wê li Amedê dîsa bi milyonan peyamên azadî û serkeftinê bidin. Wê dîsa gelê Wanê li dora Gola Wanê û di bin Keleha Wanê peyamên çand dîrok û xweşik bûna xwezayê bidin. wê Colemergî û Botanî bi cil û bergên xwe bi sekn û awazên xwe peyamên hebûn û civaka xwezayî bidin . Wê li rojavayê Kurdistanê bi milyonan kes peyamên xweserî û Neteweya Demokratîk bidin. Wê Akreyî bi baweriya ku Kawa rêxistin bûyî li çiyayê Akreyî kiriye wê dîsa bi meşaleyan berê xwe bidin çîyayê Akrê . wê Hewremanî bi çanda xwêya otantîk hebûna xwe diyar bikin. Wê li Qandîlê bi sed hezaran kes peyamên girêdanî û baweriyê bidin. Piştî van peyaman jî wê dilê dost heval û rê hevalan şa bibe wê dijmin û dagirkerên gelê kurd bi teqe.
