Sabotekirina dadgehkirina DAIŞ’ê
Hema berî êrîşan, rêveberiya Rojava di 10’ê hezîrana 2023’yan de ragihandibû ku dê der barê 12 hezar çeteyên DAIŞ’ê yên ku tevî bangawaziyan ji aliyê welatan ve nehatine girtin, li Dadgeha Gel dest bi darizandinê bikin. Wî da zanîn ku rûniştinên ku dê malbatên mexdûran jî tê de beşdar bibin, dê ji raya giştî, heyetên welatên ku hemwelatiyên wan girtî ne û ji çapemeniyê re vekirî bin. Pêvajoyek mîna Dadgehkirina Havana dê derkeve holê, ku pîvanên şerê qirêj ê DYA-CIA ku hewl da şoreşa Kubayê bifetisîne aşkere bike.
Gerîlayên Kubayê ji Sierra Maestra ya li başûrrojhilat heta Havana dimeşin, Havana dikeve 1’ê çileya 1959’an, dîktator Fulgencio Batista ku bi îşkence, komkujî û rêxistinên fuhûşê tê naskirin, direve. Şoreşgerên Kubayê ku dawî li pêkhateyên emperyalîst anîn, avahîyên wek Kompanyaya Yekgirtî ya Fruit ya DYA, ITT, Shell talan dikin netewe dikin û tîmên kolonyalîst derdixînin. Di 17-21’ê nîsana 1961ê de DYA-CIA bi alîkariya hevkarên xwe Behra Berazan da destpêkirin. Dixwaze berxwedana şoreşgerî bişkîne û dîktatoriya Batîsta ji nû ve ava bike. Lê hevkarên DYA’yê têk diçin. Dadgehkirina Havana ji bo kesên ku hatine girtin dest pê dike. Yên ku hatine çewisandin, mexdûrên îşkenceyê beşdar dibin û teşhîs dikin. Dinya bi radyo û televizyonê fêrî rêbazên şerê qirêj ên DYA-CIA dibe.
Li vir jî bi rêya DAIŞ, El Nûsra û OSO xwestin şoreşa Rojava bifetisînin. Tevî ku bi salan ev bang dihat kirin jî, dewletan endamên DAIŞ’ê yên hemwelatî qebûl nedikirin. Ew ê niha bêne darizandin. Ev cihê nîgeraniya welatên herêmê bû dema ku endamên DAIŞ’ê digotin ku çawa li welatên herêmê bi qîmet in û bi rêya kîjan welatan hatinûçûna mirov, pere û çekan dikin. Dadgeh dikare îtîbara xwe li Rojava jî zêde bike. Ji ber vê yekê yek ji hedefan destpêkirina rêze êrîşan û pêşîgirtina li darizandinê bû.
(Berê jî bi êrîşan û lîstina bi qertên PDK û Encumena Niştîmaniya Kurd a Sûriyeyê, amadekariyên hilbijartinên giştî yên li Rojava têk biribû.) Jixwe dosyaya DAIŞ’ê ya Rûsyayê ya li BMGK’ê li ser serê AKP-MHP’ê bû mîna “şûrê Damokles”…
Dosya kabûsê hê jî li Neteweyên Yekbûyî ye
Ew dosyaya kabûsê ya li UNSC çi bû…. Rûsyayê di nîsana 2016’an de bi fermî dosyaya têkiliyên Tirkiye-DAIŞ pêşkeşî Neteweyên Yekbûyî kiribû. Li gorî nûçeya ajansa fermî ya Rûsyayê Sputnikê, di dosyaya ku Nûnerê Daîmî yê Neteweyên Yekbûyî Vitaliy Çurkin pêşkeşî kiriye de wiha hat gotin: “Tirkiye dabînkerê sereke yê çek û teknolojiya leşkerî ya DAIŞ’ê ye. Teşkîlata Îstîxbarata Neteweyî ya ku tevahiya vê rêxistina li Tirkiyeyê bi rê ve dibe, ji bo vê yekê rêxistinên derqanûnî bi kar tîne. Sewqiyat bi otomobîl û karwanên alîkariyên mirovî tê kirin.” (Sputnik/01.04.2016) Navên weqfên ku di sewqê de hatine bikaranîn tên dayîn û tê gotin ku “bi alîkariya hikûmetê li bankayên Tirkiye û derveyî welêt hesab hatine vekirin”.
Yek ji sûcên giran kîmyewî bû. Sputnikê wiha got: “Ji aliyê din ve di belgeya ku ji aliyê Rûsyayê ve hat pêşkeşkirin de hat diyarkirin ku li Sûriyeyê bi rêya xeta sînor a Reyhanli, Azez, Qamişlo û Cerablusê ji terorîstên Sûriyeyê re teqemenî û madeyên kîmyewî hatine şandin.” Pûtîn piştî kapitulasyonên ku ji Rûsyayê re hatin dayîn, ev dosya li Neteweyên Yekbûyî xiste sarincê. Ger dosya bihata vekirin, ger îfadeyên li Dadgeha Rojava bihatana vekirin, dadgehên wekî Dadgeha Cezayê ya Navneteweyî ya Yugoslavyayê ku li Den Haagê hat avakirin, dikaribû bihata avakirin û encamên giran bihatana. Diviyabû ku danişîn dest pê nekira.
Sûriye tev li yekitiya ereban bû lê hemwelatiyên Sûriyeyê di asta birçîbûnê de ne
Tirkiye jî xwest ku bersivê bide Komkara Erebî ji nû ve tevlîbûna Sûriyê piştî navbereke 12 salan û axaftina Beşar Esed jî di Lûtkeya Lîderên Komkara Erebî de li Ciddeyê di 19ê Gulana 2023an de hat kirin. Tirkiyeya ku dê bandora wê bê astengkirin got, “Me demekî bal kişand ser hilbijartinên xwe û avakirina kabîneya nû, lê destê me hîn li vir e. Kabîneya me ya nû bi bombebarankirina hêzên artêşa Sûriyê peyama wê yekê da ku ew ê hêza xwe ya leşkerî berdewam bikin û operasyonên xwe li Sûriyê bidomînin.
Rewşa guherînên li herêmê
Guhertinên rewşa herêmê bandor li qada Sûriyê jî kir. Welat hewl didin ku helwestên nû bigirin.
Ji ber ku di sala 2017’an de bendera Cîbûtî ya li Kevana Afrîkayê, li aliyê rojavayê Deryaya Erebî, li seranserê Yemenê, bi dest xist, bi vî rengî pêşveçûnek girîng di bazirganiyê de bi welatên Nîvgirava Erebî û welatên Afrîkî re çêkir.
Tevî DYA’yê, welatên ereb bi Çîn, Rûsya û Îranê re dest bi pêşxistina têkiliyên xwe kirin. Çîn û Erebistana Siûdî di kanûna 2022’yan de (Serokê Çînê Xi Jinping di 7-8’ê kanûna pêşîn, 2022’yan de çûbû Riyadê) û nîsana 2023’yan, hin peymanên enerjî, teknolojî, lojîstîk, veberhênanê, veguheztin û avakirinê îmze kirin.
Siûdî hewl didin ku heta salên 2025-2040’î li Kendava Aqabe û herêma Tebûk a li peravên Deryaya Sor li başûrê Urdunê ava bikin. Çînê ewlekariya sîber û hin veberhênanên bajarê teknolojîk yê bi navê NEOM (neo-mostaqbal, ango Pêşeroja Nû) girtiye ser xwe.
Rêya M5 ya ku ji Heleb, Hama, Humsê heta paytext Şamê dirêj dibe û xeta bi navê Rêya Qral (Via Nova Trajana) li Urdunê digihêje Kendava Aqaba (Eilat), ku tekane girêdana deryayê ya Urdunê ye, ango Kendava Erebistana Siûdî, heta NEOM, bajarê teknolojîk yê mezin. Ev jî dê ji Çînê bibe bingehek girîng a bazirganiyê.
Di çarçoveya vê hevkêşeyê de, girêdanên bejahî û trênê, boriyên neft-gaza xwezayî û xetên enerjiyê yên ji Qatar, Erebîstana Siûdî, Iraq, Urdun, Sûriye, Tirkiye têne hesibandin.
Di dawiyê de Tirkiye di hevkêşeya diguhere de li zemînekê digere, li kontrola jeopolîtîk digere. Eger armanca guhertina demografîk bi malên ku ji aliyê Qeterê ve tên çêkirin, pêk were, wê herêm bê kurdî bibe û bi rêya ji nû ve birêxistinkirinê ji Tirkiyeyê heta Kendava Fars, Behra Ereb û Kendava Eqabeyê xetek bê kişandin. Avahiyên Îxwan-i Muslim (Birayên Misilman).
Lêbelê, di Astana-20 de, wî li şûna çareseriyê lenger da sohbetê û got “bidomînin”. Li ser nîqaşa operasyona bejayî ya gengaz çi ye? Beriya hilbijartinên herêmî, Yekîtiya Ereban, hewldanên DYA’yê yên ji bo bidestxistina bandorê li Rojhilata Navîn, ku dixwaze baweriya welatên ereb ji nû ve bi dest bixe, nakokiyên DYA-Rûsya, hewldanên AKP’ê yên ji bo komkirina pereyan ji rojava dema Diravên biyanî yên Rûsya û welatên Kendavê têrê nakin, hewldanên AKP’ê yên ji bo komkirina pereyan ji rojava, hêzên Rojava yên li ser encamên operasyonên berê, Parametreyên ku operasyona bejayî heta hilbijartinên herêmî asteng dikin amadekariyên dijwar in. Ji ber ku îşaretên operasyona bejayî nayên pêşbînîkirin, li şûna operasyona bejayî ya beriya hilbijartinên herêmî yên sala 2024’an dem bi dem dibe ku êrîşên esmanî û topan werin hêvîkirin.
