Ziwan; mîyanê merdiman de û mîyanê sewbîn çîyan de yew têkilî virazeno. Merdim bi xo, mehsûlê ziwanî yo. Merdim ancax bi ziwanê xo merdim beno. Eke ziwan nêbo; mîyanê heywanan û merdiman de zaf yew ferq/cîyayey nêmanena. Ziwan nêbo, merdim; ne wayîrê yew zanayîşî, ne wayîrê teknîkî, ne wayîrê yew hunerî ne zî wayîrê yew felsefe beno. Ne zî no xusûs de aver şono. Eke ziwan nêbo; azadî tede, heme erjayeyê merdimanî bêmana menenê. Çunku heme aktîvîtey, fikr û hîsîyatê merdiman; bi ziwan neql benê. Ziwan keyeyê fikrî yo. Merdim bi ziwanê xo fikrêno. Na ra seba merdiman, qewman û netewan ziwan yew aletêka tewr muhîm a.
Ziwan têreyde ciwîyayîş ra awan beno. Eke ziwan nêbo têreyde ciwîyayîş zehmet beno. Gede ziwanê maya xo, may û pîyê xo û der û dorê xo ra bonder beno. Nasnameyê xo yo netewîyî, ziwanê maya xo ra gêno. Merdimo ke ziwanê yew netewî nêzano, nê netewê mîyan de, ciwîyayîş xo de heme hewa ra zehmetey anceno.
Gelo Kesayetî çî ya?
Kesayetî bi ziwanê may awan bena. Prosesê awanbîyayîşê kesayetî de ziwan, rolêdo pîl kay keno.
Her merdim; goreyê xo, der û dorê xo de, şeklê hîskerdiş û bonderbîyayîşê hedîseyan de, yew tepkî nawneno. No reaksîyon kesayetîya merdiman dano dîyarkerdiş. Kesayetîya merdiman a yewine; genetîkê merdiman ra, yanî bîyayişê may ra, a dîyin zî der û dor û prosesê heyatê merdiman ra yena meydan. Yanî kesayetî; xusûsîyetanê yê tebîîyan û prosesê heyatê yê merdiman ra yena meydan.
Her şexs, yew taybetîya ey esta. Hetê psîkolojî ra her şexs; merdimêko taybet o. Zaf-tay, her merdim, hetê karekterî ra merdîmanê binan ra cîya yo. Her merdim; hem hetê fîzîkî ra, hem zî hetê rûhîyatî ra wayîrê xusûsîyetanê xo yê taybetan o
Bi politikaya asîmîlasyonî; merdim; bi temam kesayetîya xo ya yê netwîyî ra dûrî keweno. Şexsîyetî; hewza kesayetî ra miqat benê. Merdimo ke problemê ey yê nasnameyî bibê, meseleyê ey yê kesayetîya ey zî benê.
Eke merdim ziwan û nasnameyê xo nêpawo, bi politikaya asîmîlasyonî; ziwanê xo ra, kultur û tarîx û welat û heme erjeyanî xo yê neteweyî ra dûrî kuweno. Yanê nasname û hewza yê kesayetî ra zî dûrî keweno. Adeta no xusus de kor, lal û estewrin/qisir maneno. Taklîdê serdestan xo rê esas gêno. Hewayê serdestan wardeno, roşeno, qalî/qisey keno, Serdest zî, çende politikaya asîmîlasyonî de serbikewo, ende xo bextîyar veyneno. Na têkilê de, esla heq, edelet seyyewbînaney çin a.
Reyna temelê polîtîkaya asîmîlasyonî de, kulturê şîdet, kîn û nefretî esto. Çunku serdestî; sewbîna miletan, dînan, mezheban, fikran qebul nêkenê. Xo vêşîr yewna miletan û mensubanê sewbîna dînan, mezheban û fikran dişmen veynenê. Polîtîkaya gale û îşgalî esas gênê. Xo efendî, şaranê binan se xûlam veynenê. Eyro Vakûr de, Rojawan de û Başûrê Welatî û Rojhilatê Welatî de na polîotîkaya îmha û înkarî pratîze bena. Tirkîye, Rojava de, dest bi operasyonê harekatê leşkeri kerdo. Na coğrafya de zaf gonî billa bîya. Hinê bes o. Ma wazenê ke, no operasyon derhal vindro. Ma wazenê ke, heme meseleyi bi diyalog û muzakereyan çareser bibê.
Dewleta Tirkîya politikaya înkar û îmhayî esas gêna. Aye ra yew het ra psîkolojîyê şarê xo, adeta kimyaya şarê xo herimnaya. Tirkîye, bi na polîtîka, cîrananê xo zî rehet nêverdanê. Na polîtîkaya înkar û îmhayî bi zorê dewlete û hetkaranê dewlete ramîyêna.
Armancê asîmîlasyonî
Armancê asîmîlasyonê ra yew zî, şarê; bê statû û bê rêxistin vîyardayîş o, bi eslê xo, ziwan û erf û edetê xo ra dûrî vistiş o, adeta, xûsîsîyetanî xo yê netewîyî/mili ra dûrî vistiş o, nasname û kesayetî neteweyî ra mehrûm kerdiş o. Tirkîya de, esil problemî, na polîtîkaya asîmîlasyonî ra yenê meydan. Meseleya ziwan û nasnameyî çareser bibo, meseleyê bînî zî çareser benê.
Ma ganî ziwanê xo esas bigêrê. Hina zaf bi ziwanê xo reyde qalî bikê, binusê û biwanê. Albert Camus vano ke; “Welatê merdimê yo heqîqî, ziwanê merdimê yo, ez sîndorê ey de, nobedarey kena.”
Kesayetî û nasnameyê merdiman de, ziwan û kultur; yew cayo zaf muhîm gênê. Eke medim bi ziwan û kulrurê xo, xo îfade nêko, kê nişnî (nêeşkenî) behsê azadey bikê.
Tebîet de zî cîyayî esta. Cîyayîya komelan û netewan zî esta. Na cîyayî, rindeya Cîhanî ya. Serdestê Tirkîya, wardenê roşenê behsê dîndareya xo kenê, behsê heq, huqûq Û demokrasi kenê. La wexto sira yena ziwan û nasnameyê kurdan; ferqê înan faşîstan û despotan çin o. Mesela goreyê dînê Îslamî Cîyayîya çîyan fitrî ya, cîyayîya ziwanan zî fitrî ya. Înkarkerdiş û bedilnayîşî ziwanî; înkarkerdiş û bedilnayîşê îlahî yo. Goreyê Dînê Îslamî, mûhafazakerdişê ziwanî zaf muhîm o. Yew ayete de, derheqê ziwanê de, ina/wina yeno vatiş. “Cîyayeya ziwan û rengê şima, Homay ra ya.” Helnayişê ziwanê, bêemreya Homa ya. Serdestê Tirkîya vanê ke; “Ma bisilmane yê û ma dînê îslamî esas gênê. ” La vera ziwan û nasnameyê kurdan tam yew diriyey kenê. Çi heyf ke dînê îslamî zî seba îmhakerdiş, înkarkerdiş û helnayîşî ziwanê kurdan şuxûlnenê.
Ganî gedeyî, bi ziwanê may bêrê perwerdekerdiş. Çunku/çunke, bingeyê kesayetîya gedeyan ya heqîqî, ziwanê may ser o awan bîya. Gede bi kam ziwanê bêro bonderkerdiş û perwerdekerdiş, bi ay ziwanê pîl beno.
Ganî ma binê tesîrê kultir û ziwanê serdestan ra bixelisîyê. Ganî ma na kesayetîya zeyîf û belangaze ra bixelisîyê. No semed ra ganî kurdî; verî wayîrê feylsefe, kultir/çand, ziwan û kesayetîya xo ya esasî bibê.
