Bi hêrişê serê şarê Suryanî û Qirkerdişê Seyfo yê serra 1913î de vera înan xeylêk kesî ameyî qetilkerdiş û bi hezaran kesî mecbûr mendî koç bikerê. Dimayê nê zî hêrişê nîjadperestî yê serê înan dewam kerd û xeylêk keyeyê înan tewr peyîn serra 1980 de koçber bî. Hatûn Dogan zî 15 serrîya xo de bi keyeyê xo dir dewamê hêrişê nîjadperest yê hemverê înan koçê Elmanya bî. Dimayê 36 serran zî agêra dewa xo ya Zazî ke qet Suryanî ci de nêmendibî.
Hatûn Dugan Dewa Zazî ya girêdayê qezaya Mîdyadê Mêrdînî ra ya. Serra 1985 de xeylêk kesê dewanê derûdorê hêrişê înan kerdêne û zulm înan rê kerdêne. Hatûne wina qalê nê prosesî kena: “Mabêne ma û dewê derûdorî de problemî vejîyayî. Keyeyê derûdorê ma amebî vengkerdiş. Ma çend keyeyî bî. Ameyîne çîyê keyeyê ma berdêne. Nêrazîbîyayîş no semed ra vejîya. La ê sey heqdar bê, bi çekan hêrişê keyeyê ma kerdî. Serê serebûtî ra leşkerê Tirkî ameyî dewe û hemine berdî qereqol. Kesê ke hêrişkarî bî serbest veradayî. Serê qiseykerdişê pîyê mi de, leşkeran ci ra vatî, ‘hiş be gawir, derg meke.’ Derûdorê ma vatêne, ‘eke tu zî çek nêwedarnê do to tîya qetil bikerê’. La ma pîya qerar da ke ma do çekan nêwedarnê. Ma hende mal û mulkê xo verda û ma şî Almanya. Dimayê qirkerdişî dema, semedê ma tîya bimanê ma xoverdayîşk da û a roje zî ma tena mendî û ma koç kerd.”
Semedê hetkarî 12 ziwan musa
Hatûne dewam de wina vat: “Koçberî, nîjadperestî û cinsperestî vera nînan de vinderta. Hemverê feqîrî û nê çîyan mi dest bi xebatan û fedekarîyan kerd. Bi taybet zî semedê tut û cinîyê ke ameyê îstismarkerdiş mi destê hetkarî derg kerd.” Hatûne na mabêne de beşê sey hemşîretî, psîkolojî, hetkarîya destpêkî û nuştişî de zî xo aver bena. Teberê ziwanê Suryanî de 12 ziwanan musaya. Heta nika 40 welatan gêraya û serdayîşê qampê multecîyan û welatan de hetkarîya weşîye daya û eynî wextî de zî cuya înan nusena. Heta nika 22 kitaban nuşta û hetkarîya xeylêk kesê feqîran kerda.
Semedê hetkarîya cinîyan xebate kena
Hatûne êdî semedê xebatanê xo xelatê mîyanneteweyî gêna. 22 kitabî nuştê û hetkarî kerda û hetê Neteweyê Yewbîyaye û xeylêk komeleyan ra layiqê xelate ameye vînayîş. Dimayê 36 serrî zî agêra dewa xo ya Zazî û dest bi viraştişê keyeyan kerd. Keyeyê xo viraşt û semedê perwedeyê cinîyan do hetkarî bido. Semedê nexşî, semedê boydayîşî û seyranî zî bi taybetî semedê cinîyan ca viraznena.
‘Lazim o ma êdî hişmendîyê xo bivurnê’
Hatûne tewr peyîn wina vat: “Hêvîdar a ke ma do êdî bieşkê cuyêka bihizûr biciwîyê. Ewro ra tepya ne cinsperestî ne zî nîjadperestî bikerê. Çi heyf nika zî xeylk kes hemverê ma eynî hişmendîye de yo. La ez bawer a ke ma do bivurnê. Ez semedê agêrayîşê xo xeylêk kelecanî bîya û hema zî coşê mi pîl o. Bernameyê mi estê ke ez o serbikewî.” MÊRDÎN
